
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,079 |
بررسی فلسفۀ زروان در تفکرّاتدینی بر پایۀ اندرزنامههای پهلوی | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
مقاله 8، دوره 15، شماره 30، اسفند 1395، صفحه 133-154 اصل مقاله (590.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2017.1595 | ||
نویسندگان | ||
حمید کاویانی پویا* 1؛ زهرا پیله وریان2 | ||
1استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان | ||
2دانشآموختۀ کارشناسی ارشد زبان و فرهنگ باستانی | ||
چکیده | ||
زُروان نام یکی ازایزدان باستانی است که درنوشته های پهلوی خدای زمان بوده و در دورۀ میانه به عنوان خدای یگانه ظهور مییابد؛ به عبارتی در دورۀ میانه، زروان شخصیتی کاملاً مستقل یافته و در رأس اهورامزدا و اهریمن، ثنویّت زردشتی را تحتتأثیر قرار میدهد. نمونۀ چنین تفکّری در اساطیر دیگر ملل نیز دیده میشود و همواره زمان در دیدگاه بشری به عنوان خدای خالق جهان مورد نظر بودهاست. حضور و نقش نحلة زروانی و این ایزد زمان در ایرانزمین و تفکّرات ایرانیان، به گونهای است که حتّی شخصی چون مانی که برای جلب افکار عموم، نام خدایان هر منطقه را بر نام ایزد بزرگ خویش(پدرِ عظمت) میگذارد، نام زروان را برای پدر عظمت برمیگزیند. مسئلۀ اصلی پژوهش این است که زروان چه تأثیری بر اندیشة ایرانی و دین مزدیسنی گذاردهاست و بازتاب این نقش را به چه صورت در متون ایرانی میانه میتوان مشاهده نمود؟ گفتنی است که برای بررسی این ایزد و رّدپای زروانگرایی و تأثیرآموزههای آن بر دین مزدیسنان و افکار ایرانیان متون پهلوی و بهویژه اندرزنامههای پهلوی، از منابع مورد استناد و معتبر قابل ارجاع هستند که میتوان آنها را به عنوان متونی که بیانگر شیوۀ تفکّر دینی در این دوره بودهاند، ملاک ارزیابی قرارداد و و باور به این خدا را در آنها پیگیریکرد و با رویکردی توصیفی-تحلیلی ملاحظهکرد که برخی آموزهها و مؤلّفههای زروانباوری همچون تقدیرگرایی، زنستیزی و باور به تأثیر نجوم و ستارگان در سرنوشت آدمی و همچنین توسّل به دعا و قربانی، در باورهای مزدیسنی نقش نمایان و پررنگی دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
زروان؛ اندرزنامههای پهلوی؛ تفکّر دینی؛ بخت و تقدیر | ||
مراجع | ||
الف.کتابها
- آموزگار، ژاله. (1386)، زبان، فرهنگ و اسطوره، تهران: معین.
- آذر فرنبغ پسر فرخ زاد، آذرباد پسر امید. (1392)،کتاب ششم دینکرد حکمت فرزانگان ساسانی، ترجمۀ دکتر فرشته آهنگری، تهران: صبا.
- ابوالقاسمی، محسن. (1390)، دین ها و کیشهای ایرانی در دوران باستان، تهران: هیرمند.
- الیاده، میرچا. (1376)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستّاری، تهران: سروش.
- بویس، مری. (1386)، آیین زرتشت، کهنروزگار و قدرت ماندگارش، ترجمه ابوالحسن تهامی، تهران: نگاه.
- بهار، مهرداد. (1362)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: توس.
--------. (1375)، ادیان آسیایی، تهران: توس.
- بهار، ملک الشعرا. (1379)، ترجمه چند متن پهلوی، به کوشش محمد گلبن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-تفضلی، احمد. ( 1348)، واژهنامۀ مینویخرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
------------. (1364)، مینویخرد، تهران: توس.
------------. (1389)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: کتابخانه ملی ایران.
- جنیدی، فریدون. (1358)، زروان ، سنجش زمان در ایران باستان، تهران: بنیادنیشاپور.
- دستنویس ک43 بخشی از بندهش بزرگ و مینوی خرد و بخشهایی از دینکرت و بهمنیشت . (1358)، به کوشش ماهیار نوابی، محمود طاووسی، شیراز: بخش زبانشناسی( مؤسسه آسیایی) دانشگاه شیراز.
- دوستخواه، جلیل. (1385)، اوستا کهنترین سرودهای ایرانیان، تهران: مروارید.
- دولتآبادی، هوشنگ. (1379)، جای پای زروان، تهران: نی.
- رضی، هاشم. (1359)، زروان در قلمرو دین و اساطیر، تهران: فروهر.
- زنر، آر. سی. (1375)، زروان یا معمای زرتشتیگری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز .
----------. (1389)، طلوع و غروب زردشتیگری، ترجمه تیمور قادری، تهران: امیر کبیر.
- شاکد، شاؤول: ( 1387)، تحوّل تنویّت تنوع آرای دینی در عصر ساسانی، ترجمۀ سیّد احمد رضا قائمی، تهران: ماهی.
- شهرستانی، محمدبن عبدالکریم بن احمد. (1384)، توضیح الملل( ترجمۀ کتاب الملل و النحل)، تحریر مصطفی بن خالقداد هاشمی عباسی، با مقدّمه و تصحیح و تحقیق و تکمیل و ترجمۀ سیّد محمدرضا جلالی نائینی، جلد اوّل، تهران: اقبال.
- عریان، سعید. (1371)، متون پهلوی ( ترجمه و آوانوشت)، تهران: کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران.
- قرشی، امان اله. (1380)، ایران نامک نگرشی نو به تاریخ و نام ایران، تهران: هرمس.
- کای بار، آسموسن، بویس، مری. (1384)، دیانت زرتشتی، ترجمه فریدون وهمن، تهران: جامی.
----------. (1393)، تاریخ پزشکی ایران باستان، تهران: المعی(با حمایت احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران و دانشگاه شاهد).
- کریستن سن، آرتور. ( 1379)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
- مزداپور، کتایون. (1394)، ادیان و مذاهب در ایران باستان، تهران: سمت.
- مکنزی، دیوید نیل. (1390)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- هدایت، صادق. ( 1343)، چهار باب از کتاب شکند گمانی ویچار، تهران: فرهنگ.
- یارشاطر، احسان. (1393)، تاریخ ادبیّات فارسی، ترجمۀ فارسی زیر نظر ژاله آموزگار، تهران: سخن.
ب.مقالات
- آیدنلو، سجّاد. (1380 )، «از آیین زروان تا شاهنامه»، کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، تیرماه ، صص 77-74.
- باقری حسنکیاده، معصومه، آذرانداز، عباس. ( 1393)، « بازسازی اسطورۀ ایرانی کیومرث، آغازگر زندگی بر اساس اساطیر هند»، ادبیّات تطبیقی، سال ششم، شمارۀ 11، صص 49-72.
-کاویانی پویا، حمید. (1389)، «جبر و اختیار در ایران باستان»، نامۀ تاریخ پژوهان، سال ششم، شمارۀ بیست و یکم، بهار ، صص 133-116.
- گشتاسپ، فرزانه، حاجی پور، نادیا. (1392)، « دستنوشتهای نو از اندرز اوشنر دانا»، زبان شناخت، سال چهارم، شمارۀ دوّم، پاییز و زمستان ، صص 163- 141.
- منتظری، سیّد سعید رضا. (1389)، «زروان در گذر تاریخ»، فصلنامۀ پژوهشی اقوام و مذاهب میثاق امین، سال چهارم، شماره شانزدهم، پاییز ، صص 163-137 .
- میرفخرایی، مهشید. (1391)، « بازتاب اندرزنامههای پهلوی در ادب و حکمت ایران اسلامی»، کهن نامۀ ادب پارسی، سال سوّم، شمارۀ اوّل، بهار و تابستان ، صص 107- 119.
- ندّاف، ویدا. (1393 )، « نقش و جایگاه خرد در متون باستانی ایران»، زبان شناخت، سال پنجم، شمارۀ اوّل، بهار و تابستان ، صص 197-187 .
ج.منابع لاتین
-Bartholomae.Christian (1961), Altiranisches Worterbuch, Berlin: verlag von kari J. Trubner.
- Jackson.Williams,( 1892) An Avesta Grammar, Stuttgart.
- Kent,R.G. (1953) Old Persian, Grammar, Texts, Lexicon. New Haven.
- Reichlt.Hans (1968),Avesta Reader,text notes, glossary & index, Berlin.
- Nyberg. Henrik Samuel, (1964), A manual of Pahlavi 1,2, Germany, Strassburg. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,240 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,435 |