آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,379,993 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,059 |
شناخت الگوی رشد کالبدی- فضایی کلان شهرهای ایران (مطالعه موردی: کلان شهرهای مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز) | ||
| جغرافیای اجتماعی شهری | ||
| مقاله 5، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 3، شهریور 1394، صفحه 79-100 اصل مقاله (500.05 K) | ||
| نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای) | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/juas.2016.1799 | ||
| نویسندگان | ||
| یونس غلامی1؛ سلمان حیاتی* 2؛ محمد قنبری3 | ||
| 1استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشکدة منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان | ||
| 2باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد، لامرد، ایران | ||
| 3دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| از موضوعات اساسی در راستای نیل به توسعة شهری پایدار، شناخت الگوی کالبدی شهر و تلاش برای دستیابی به فرم شهری مطلوب است. در همین زمینه، نظریه‌پردازان برنامه ریزی شهری، مقولة شهر پایدار و در قالب آن، شهر فشرده را در دستور کار قرار دادند. امروزه اکثر محققان، شهر فشرده را پایدارترین فرم شهری دانسته و اهداف توسعه پایدار را در فشردگی شهری متجلی می‌دانند. هدف این پژوهش، شناخت الگوی گسترش کالبدی کلانشهرهای ایران (مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز) در دورة زمانی 1335 تا 1390 است. روش اصلی مورد استفاده در پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی و برای سنجش فرم، از روشهای پیشنهادی تسای (درجه تجمع، تراکم و اندازه متروپل همچنین از شاخص‌های هندرسون، هرفیندال، آنتروپی مطلق و مدل هلدرن استفاده شده است. برای محاسبه درجة تجمع شاخص جمعیت در سطح کلانشهرها، از ضرایب جینی و آنتروپی نسبی استفاده شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش، نشان می‌دهد که از میان کلانشهرهای مورد مطالعه، کلانشهرهای مشهد، اصفهان و شیراز از نظر رشد و گسترش فضایی در گذشته از رشد آرام و فشردگی نسبی برخوردار بوده که با شروع شهرنشینی سریع، رشد مساحت آن سریع می‌شود و رشد پراکنده اتفاق می‌افتد؛ اما در سالهای اخیر از میزان پراکنش آنها کاسته شده و گرایش به تمرکز و فشردگی در آنها مشاهده می‌گردد؛ اما کلانشهر تبریز، وضعیتی متفاوت از سایر کلانشهرهای مورد مطالعه دارد؛ به‌طوری که تا دهة 1375، رشد مساحت و جمعیت تقریباً متعادلی را دارد؛ ولی از این دهه به بعد است که مساحت آن رشد بسیار بیشتری از جمعیت آن داشته و گسترش افقی زیادی را یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| توسعة پایدار شهری؛ فرم شهری؛ پراکنش شهری؛ فرم فشرده؛ کلان شهرهای ایران | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیم زاده، عیسی. رفیعی، قاسم. (1388). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی/ فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدلهای آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن. فصلنامة پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره69، صفحات 138-123. احدنژاد روشتی، محسن. حسینی، سیداحمد. (1390). ارزیابی و پیشبینی تغیرات و پراکنش افقی شهرها با استفاده از تصاویر ماهوارهای چندزمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهر تبریز در مقطع زمانی 89-1363). مجلة پژوهش و برنامه ریزی شهری ، شماره 4، صفحات 20-1. پوراحمد، احمد. محمدپور، صابر. منوچهری میاندوآب، ایوب. خلیلی، احمد. (1391). ارزیابی و سنجش میزان پراکنش و فشردگی شکل شهرها با استفاده از مدلهای کمّی؛ مطالعة تطبیقی بین کلانشهرهای تهران و سیدنی، فصلنامة جغرافیا، سال 10، صفحات 74-49. ماجدی، حمید. (1378). زمین مسألة اصلی توسعه شهری. مجلة آبادی شمارة 33، صفحات 34-23. پور محمدی، محمد رضا؛ جام کسری، محمد. (1390). تحلیلی بر الگوی توسعه ناموزون تبریز. فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 100، صفحات 54-31. حبیب، فرح. (1385). کند و کاوی در معنای شکل شهر. نشریة هنرهای زیبا، شمارة 25، صفحات 14-5. حسین‌زاده دلیر، کریم. هوشیار، حسن. (1385). دیدگاه‌ها، عوامل و عناصر مؤثر در توسعة فیزیکی شهرهای ایران. مجلة جغرافیایی و توسعة ناحیه‌ای، شمارة 6، صفحات 226-213. حسینی، سید هادی. سلیمانی مقدم، هادی. (1385). توسعة شهری و تضعیف مفاهیم محله‌ای. فصلنامة مسکن و انقلاب، شمارة 113، صفحات 25-14. حکمت نیا، حسن. موسوی، میرنجف. (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای. چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین. رهنما، محمدرحیم. عباسزاده، غلامرضا. (1387). اصول، مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر. چاپ اوّل، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. زبردست، اسفندیار. (1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران. نشریة هنرهای زیبا، شمارة 29، صفحات 38-29. زیاری، کرامت الله. (1382). تحولات اجتماعی-فرهنگی ناشی از انقلاب صنعتی در توسعة فضایی تهران. مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 1، صفحات 164-151. شهرداری اصفهان. (1385 و 1390). آمارنامة شهر اصفهان. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری اصفهان. شهرداری تبریز. (1387 و 1390). آمارنامة شهر تبریز. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری تبریز. شهرداری شیراز. (1388 و 1390). آمارنامة شهر شیراز. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری شیراز. شهرداری مشهد. (1385 و 1390). آمارنانة شهر مشهد. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری مشهد. مهندسان مشاور شهر و خانه. (1386). طرح مجموعة شهری شیراز. خلاصة گزارش، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس. عزیزی، محمد مهدی. (1388). تراکم در شهرسازی: اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. فرهودی، رحمتالله. زنگنه شهرکی، سعید. ساعد موچشی، رامین. (1388). چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سالهای 1335 تا 1385. فصلنامة جغرافیای انسانی، شمارة 68، صفحات 68-55. قرخلو، مهدی. زنگنه شهرکی، سعید. (1388). شناخت الگوی رشد کالبدی- فضایی شهر با استفاده از مدلهای کمّی (مطالعة موری: شهر تهران). مجلة جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شمارة 2، صفحات 40-19. کریزک، کوپن. پاور، جو. (1388). راهنمای برنامه ریزان در توسعه پایدار. ترجمة سهراب امیران و حسین حاتمی نژاد، مشهد: پخش کتاب گستر. مرکز آمار ایران. (90-1335). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سالهای 90-1335. تهران: مرکز آمار ایران. مهندسین مشاور شهر و خانه. (1386). بازنگری طرح تفصیلی شهر شیراز. مرحلة اول سند راهنمای توسعة شهر، معاونت معماری و شهرسازی شیراز. مهندسین مشاور فرنهاد. (1387). مطالعات طرح جامع شهر مشهد مطالعات جمعیتی. مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی، نهاد مطالعات برنامه ریزی شهری مشهد. مهندسین مشاور نقش جهان پارس. (1383). طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان. نتایج یافته های مطالعات مرحلة اول، شهرداری اصفهان: معاونت شهرسازی و معماری. Tole, L., (2008). Changes in the built vs. non-built environment in a rapidly urbanizing region: A case study of the Greater Toronto Area, Computers. Environment and Urban Systems. No.32, pp: 355–364.
Jabareen, Y.R., (2006). Sustainable Urban Form: Their Typologies, Models and concepts. Jurnal of planning Education and Research. No. 26, pp: 38-47.
Harrison. M., (2012). Smart growth and the septic tank: Wastewater treatment and growth management in the Baltimore region. Land Use Policy. No.29, pp: 483– 492.
Deicnmann, U., Henderson, V., (2001). Urban and Regional Dynamics in Poland. Policy Research Working. No.2457, The World Bank. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,265 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 741 |
||