
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,079 |
کاوشی در تطابق آرایِ کلامی ِ شمس تبریزی و محمّد غزالی | ||
نشریه ادبیات تطبیقی | ||
مقاله 3، دوره 10، شماره 18، شهریور 1397، صفحه 53-72 اصل مقاله (393.03 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jcl.2018.2086 | ||
نویسندگان | ||
محمد خدادادی* 1؛ فاطمه محمدی عسکرآبادی2 | ||
1استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد | ||
2دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی /دانشگاه یزد | ||
چکیده | ||
در مباحث کلامی معمولاً مواردی که در آن دیدگاه یک متکلّم با یک عارفِ شناخته شده و صاحب نظر کاملاً مطابقت داشته باشد، تقریباً بسیار اندک است. در این میان، شباهتهای چشمگیری میان آرای کلامی شمس تبریزی، عارف نامدار قرن هفتم و امام محمد غزالی، متکلّم مشهور سدة پنجم هجری دیده میشود که تا کنون از دید محققان پنهان مانده و به آن پرداخته نشده است. در این پژوهش با مطالعة آثار شمس و غزالی، دیدگاههای کلامی آنها را احصاء نموده و سپس به بررسی میزان تطابق این دیدگاهها پرداخته ایم. به اعتقاد هر دو آنها، رابطهای مستقیم بین ایمان و معجزه وجود ندارد؛ بلکه ایمان حقیقی را منوط به داشتن معیارهای خاصّی میدانند. در مبحث «جبر و اختیار» در پی عرضة راهی میانه، برای بر پا سازی شالودة نظام فکری خود هستند. و در مبحث «حدوث و قدم» ذات و صفات الهی، قائل به بینونیّت ذاتی میان ذات و صفات الهی نیستند. همچنین هر دو ایشان در پی اثبات این مدعا هستند که رؤیت الهی مستلزم قبول تجسیم و جسمانیت و پذیرش کمیّت و مقدار برای ذات اقدس اله نیست و با ترسیم دقیق ماهیّتِ رؤیت، راهی میانة دو حوزة افراط گرایانة حشویه و تفریط گونة معتزله را تبیین کردهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
ادبیات عرفانی؛ علم کلام؛ شمس تبریزی؛ امام محمّد غزالی | ||
مراجع | ||
-کتابها 1- قرآن مجید. (1415ه.ق). ترجمۀ محمّد مهدی فولادوند. تهران: دارالقران کریم. 2- ابن بابویه قمی، ابوجعفر محمّدبن علی. (1379). اعتقادات. ترجمۀ سیّد محمّد الحسنی. چاپ سوم. تهران: کتابخانۀ شمس. 3- ابن ندیم، محمّد ابن اسحاق. (1381). الفهرست. ترجمۀ محمّدرضا تجدّد. تهران: اساطیر. 4- اشعری، ابوالحسن علی ابن اسماعیل. (1389 هـ). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. به اهتمام محمّد محی الدّین عبدالعمید. چاپ دوم. قاهره: مکتبه نهضت. 5- ایجی، قاضی عضدالدّین. (1997 م). کتاب المواقف. تصحیح عبدالرّحمن عمیره. بیروت: دارالجبل. 6- بدوی، عبدالرحمن. (1374). تاریخ اندیشه های کلامی در اسلام. ترجمه حسین صابری. مشهد: آستان قدس. 7- البزودی، محمّد بن محمّد عبدالکریم. (1383). اصول الدّین. تحقیق و مقدمۀ هانز پیتر لینس. قاهره: دار احیاء الکتب الاسلامیه. 8- پورجوادی، نصرالله. (1375). رؤیت ماه در آسمان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 9- تفتازانی، سعیدالدّین. (1376). شرح العقاید النسفیّه. سنندج: دارالکردستان. 10- تهانوی، محمّدعلی. (1346). کشّاف اصطلاحات الفنون. تصحیح محمّدعبدالحق و غلام قادر. تهران: خیام. 11- جرجانی، علی بن محمّد. (1405). تعریفات. بیروت: دارالسرور. 12- چیتک، ویلیام. (1388). من و مولانا (زندگانی شمس تبریزی). ترجمۀ شهابالدّین عبّاسی. چاپ چهارم. تهران: مروارید. 13- خواجه نصیرالدّین طوسی. (1335). تذکرۀ آغاز و انجام. به کوشش ایرج افشار. تهران: دانشگاه تهران. 14- دین لوئیس، فرانکلین. (1376). مولانا دیروز تا امروز. شرق تا غرب. ترجمۀ حسن لاهوتی. چاپ سوم. تهران: نامک. 15- راغب پاشا، محمّد. (1382 هـ). سفینه الراغب. بولاق. بینا. 16- شمس تبریزی، شمسالدّین محمّد. (1385). مقالات شمس تبریزی. تصحیح محمّدعلی موحد. چاپ سوم. تهران: خوارزمی. 17- شهرستانی، محمّد ابن عبدالکریم. (1362). توضیح الملل (ترجمه الملل و النحل). ترجمۀ مصطفی خالقداد هاشمی. به تصحیح محمّدرضا جلالی نائینی. تهران: اقبال. 18- عاملی، زینالدّین علی ابن احمد(شهید ثانی). (1409 هـ). حقایق الایمان. قم: کتابخانۀ عمومی آیهالله مرعشی. 19- عطار نیشابوری، فریدالدّین. (1370). تذکرةالاولیاء. تصحیح محمّد استعلامی. چاپ ششم. تهران: زوّار. 20- عینالقضات همدانی. (1370). تمهیدات. به کوشش عفیف عسیران. چاپ سوم. تهران: منوچهری. 21- ــــــــــــــــــــــ.. (1368). الهی نامه. به تصحیح هلموت ریتر. چاپ دوم. تهران: توس. 22- غزّالی، ابوحامد محمّد. (1359). احیاءالعلوم الدّین. ترجمۀ مؤیدالدّین محمّد خوارزمی. به کوشش حسین خدیوجم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 23- ـــــــــــــــــــ . (1414). مجموعۀ رسائل (المنقذ من الضلال، القسطاس المستقیم، الجام العوام عن علم الکلام، روضة الطالبین). بیروت: دارالکتب العلمیه. 24- ــــــــــــــــــ . (1368). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیو جم. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی. 25- فروزانفر، بدیعالزمان. (1387). احادیث و قصص مثنوی. ترجمۀ کامل و تنظیم مجدد: حسین داوودی. تهران: امیرکبیر. 26- قاضی عبدالجبار. (1965). شرح اصول الخمسه. قاهره: عبدالکریم عثمان. 27- کلینی، محمّدبن یعقوب. (1365). اصول کافی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه. 28- مستملی بخاری، ابو ابراهیم اسماعیل. (1365). شرح التعرف لمذهب التصوف. با مقدمه و تصحیح محمّد روشن. تهران: اساطیر. 29- مولوی، جلالالدّین محمّد. (1363). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی. تهران: امیرکبیر. 30- نسفی، محمّد بن عمر. (1333 هـ). العقاید النسفیّه. قاهره. ناشر: مصطفی باب حلبی. 31- نسفی، عزیزالدّین. (1344). کشف الحقایق. تصحیح احمد مهدوی دامغانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 32- ــــــــــــ . (1341). انسان الکامل. به تصحیح ماریژان موله. تهران: انستیتوی ایران و فرانسه. 33- هجویری، علی بن عثمان. (1358). کشف المحجوب. تصحیح و. ژوکوفسکی. تهران: طهوری. 34- همایی، جلالالدّین. (1369). مولوی نامه (مولوی چه می گوید؟). چاپ هفتم. تهران: مؤسسه نشر هما. 35- ــــــــــــ. . (1368). غزّالینامه. چاپ سوم. تهران: مؤسسه نشر هما. 36- الهمدانیالاسدآبادی، عبدالجبّار. (1965م). شرح الاصول الخمسه. قاهره: عبدالکریم عثمان. - مقاله 1- کاکایی، قاسم و حقیقت، لاله. (1387). «ماهیّت ایمان از دیدگاه محمّد غزّالی». فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی و آینه معرفت. شمارۀ 14، 145 -173. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 546 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 485 |