
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,001 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,066 |
آتشِ تر بازنمود ریاکاری حافظ شیرازی در شگردی متفاوت (یک سخن با دو معنای متضاد) | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
مقاله 3، دوره 17، شماره 34، اسفند 1397، صفحه 57-87 اصل مقاله (766.22 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2019.12748.1872 | ||
نویسنده | ||
کاووس حسن لی* | ||
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز | ||
چکیده | ||
در معماری واژگان و پیوند هنری کلام، حافظ شیرازی سرآمد سخنسرایان زبان فارسی است. یکی از آشکارترین ویژگیهای سخن حافظ تراکم معانی گوناگون در کمترین واژهاست؛ که معمولا از رهگذر شناختهشدهترین آرایهی سخن او، یعنی ایهام پدید میآید. در بارهی رفتارهای هنری و شگردهای زیبایی-شناسانهی حافظ و نیز ایهامهای شعر او تا کنون بسیار سخن گفته شده است. اما آنچه در این مقاله در کانون توجه قرار گرفته، گونهای ازابهام هنریست که از سخنی دوپهلو با معانی ناساز پدید میآید که در کتابهای بلاغی گذشته محتملالضدین، توجیه یا ذووجهین نامیدهاند. مقصود این نوشته، واکاوی واژههای ایهامی با معانی چندگانه نیست، بلکه بازنمایی آن ویژگی از سخن حافظ است که در آن، کلام به گونهای سامان یافته که میتوان دو معنای کاملا متضاد را از آن دریافت. رویآوری به این شیوه از بیان میتواند برآمده از کارکردهای یک جامعهی استبدادزده باشد. سخنور با این شیوهی بیانی تلاش میکند از بستن گریزگاههای خود در چنین جامعهای پیشگیری کند تا شاید راهی به رهایی داشته باشد. اما نمونههای سخن حافظ در این مقاله، نشان میدهد که اگر این گونه از بیان با انگیزهی اجتماعی هم تولید شده باشد، در ذهن و زبان حافظ کمکم به یک عادت فراگیر تبدیل شده است. سخن دیگر این مقاله، آن است که حافظ هرچند خود همواره با ریا میستیزد و پنهانکاری را مینکوهد، اما خودِ او نیز زیر فشارهای اجتماعی ناگزیر میشود پنهانکاری کند و ریا بورزد. | ||
کلیدواژهها | ||
حافظ؛ ریاکاری حافظ؛ سخنِ دوپهلو؛ ریا؛ ابهام | ||
مراجع | ||
- استعلامی، محمد (1386). درس حافظ(نقد و شرح غزلیات خواجه شمسالدین حافظ). تهران: سخن. - حسنلی، کاووس.(1385). چشمۀ خورشید. شیراز: سازمان آیسسکو و نوید. - خرّمشاهی، بهاءالدین.(1367)، حافظنامه. ج2. تهران: علمی فرهنگی و سروش. - خواجات، بهزاد. (1387). «عوامل ایجاد ابهام در شعر فارسی». مجلّۀ ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی. سال 4. شمارۀ 11، تابستان. - داوری، نگار.(1379). «دلالتهای چندگانه ابهام و ایهام در زبان فارسی». نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 8. - شیری، قهرمان.(1390). «اهمیّت و انواع ابهام در پژوهشها». فنون ادبی اصفهان، سال سوم. شمارۀ 2، پاییز و تابستان. - سعادتپرور، علی(1382). جمال آفتاب. ج 10. تهران: احیای کتاب. - صفوی، کورش. (1383). درآمدی بر معنیشناسی. چ دوم.تهران: سورۀ مهر. - فتوحی، محمود. (1387). «ارزش ادبی ابهام از دو معنی تا چند لایگی معنا». مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت معلم. شمارهی 16. - فرشیدورد، خسرو. (1363). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. ج2. تهران: امیرکبیر. - فیض کاشانی، ملامحسن. (1384). محجۀالبیضاء فی تهذیبالاحیاء. تصحیح علیاکبر غفاری. قم: انتشارات حسنین. - معدنی، میترا. (1387). «بررسی گونههای ابهام در زبان فارسی». زبانشناسی. سال سیزدهم. شمارۀ اول و دوم (پیاپی 25 و 26). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 813 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 460 |