
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,379,972 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,053 |
خواجه نظام الملک و گسترش زبان فارسی در آناتولی | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
مقاله 4، دوره 18، شماره 35، شهریور 1398، صفحه 95-120 اصل مقاله (824 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2019.10961.1770 | ||
نویسنده | ||
محسن رحمتی* | ||
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان، | ||
چکیده | ||
نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در آناتولی یکی از فرازهای بسیار مهم در تاریخ این زبان و سرزمین آناتولی می باشد. اگرچه این زبان به مدت بیش از چهار قرن به عنوان زبان رسمی و اداری در آن منطقه رسمیت داشت، اما مراحل نخستین نفوذ و گسترش این زبان در آناتولی، دارای اهمیت ویژهای است. آغاز نفوذ و گسترش زبان فارسی در آناتولی با نخستین حملات و استقرار ایلات ترکمن سلجوقی در قرن پنجم هجری در آن منطقه مربوط است. عملکرد نظام اداری- دیوانی سلجوقی در کنار سایر عوامل، در تحقق این امر مؤثر بوده است. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن دادههای موجود، و ارائه شواهد و قراین به نقش نظام دیوانی و در رأس آن نظامالملک در این قضیه وضوح بیشتری ببخشد. این مطالعه مشخص میکند که نظام دیوانی سلجوقی توسط دیوانسالاران و کارگزاران مجرب ایرانی تأسیس شده و تثبیت یافت. این نظام دیوانی با استفاده از زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، از طریق هدایت ایلات ترکمن به سوی آناتولی و هم از طریق اعزام مأمورین دیوانی به آناتولی در گسترش زبان فارسی در آناتولی سهم قابل توجهی داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
نظام الملک؛ زبان فارسی؛ آناتولی؛ سلجوقیان | ||
مراجع | ||
کتابنامه الف. منابع فارسی و عربی - آقسرایی محمود بن محمد. (1943). مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیار. تصحیح عثمان توران. آنقره: انجمن تاریخ ترک. - ابناثیر عزالدین علی.(1386ق). الکامل فی التاریخ. تصحیح کارل یوهانس تورنبرگ. بیروت: دارصادر. - ابن اسفندیار، محمد بن حسن.(1366). تاریخ طبرستان. تصحیح عباس اقبال. تهران: کلاله خاور. - ابن بیبی، حسین بن محمد جعفری.(1957). الاوامر العلائیه فی الامور العلائیه. تصحیح نجاتی لوغال و عدنان صادق ارزی. آنکارا: انجمن تاریخ ترک. -ابن خلّکان، احمد بن محمد بن ابیبکر.(1987). وفیات الاعیان لأنباء ابناء الزمان. تحقیق احسان عباس. بیروت: دارصادر. -ابن شادی.(1318). مجمل التواریخ و القصص. تصحیح ملک الشعراء بهار. چاپ اول. تهران: کلاله خاور. -ابنعبری ابوالفرج گریگوریوس.(1986). تاریخ الزمان، نقله إلی العربیه الأب إسحق أرمله. قدّم له الأب الدکتور جان موریس فییه. بیروت: دارالمشرق. -ابن عدیم، ابوالقاسم عمر.(1976). بغیة الطلب فی تاریخ حلب. تحقیق علی سویم. آنقره: مطبعة الجمعیة التاریخیة الترکیه. - ابن فندق (علی بن زید بیهقی). (1317). تاریخ بیهق. تصحیح احمد بهمنیار. تهران: کتابفروشی فروغی. - اقبال عباس .(1384). وزارت در عهد سلاطین سلجوقی. به کوشش محمد تقی دانشپژوه و یحیی ذکاء. تهران: دانشگاه تهران. -اکبری، امیر.(1386). «تأثیر نگرشهای باستانی بر اندیشههای سیاسی عصر خواجه نظام الملک طوسی» فصلنامۀ علمی پژوهشی تاریخ دانشگاه آزاد واحد محلات، ش7. صص9 تا28. - بیهقی، ابوالفضل.(1374). تاریخ بیهقی. تصحیح علی اکبر فیّاض. تهران: علم. - تاریخ آل سلجوق در آناطولی.(1377). تصحیح نادره جلالی. تهران: میراث مکتوب. - حسینی صدرالدین ابوالفوارس.(1933). اخبارالدوله السلجوقیه، تصحیح محمد شفیع.لاهور: بینا. - راوندی ابوبکر محمد بن علی بن سلیمان.(1363). راحةالصدور و آیة السرور. تصحیح محمد اقبال، تهران : علی اکبر علمی. - ربانی زهرا.(1391). بررسینقش نخبگان در رواج فرهنگ ایرانی در آناتولی دوره سلجوقیان روم. تهران: علمی و فرهنگی. - رشیدالدین فضلالله.(1362). جامع التواریخ (بخش تاریخ غزنویان، سامانیان و سلجوقیان). تصحیح احمد آتش( دو جلد در یک مجلّد). تهران: دنیای کتاب. - ریاحی، محمد امین. (1369). زبانوادبفارسیدرقلمروعثمانی. تهران: پاژنگ. - صفا، ذبیحالله. (1336). تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوس. - عقیلی سیف الدین حاجی بن نظام.(1364). آثارالوزراء. تصحیح جلال الدین حسینی ارموی. تهران: اطلاعات. - عمادالدین کاتب الاصفهانی.(1318ق). زبده النصره و عصره الفطره. اختصره الفتح بن علی البنداری. قاهره: دارالکتب العربیه. - عوفی محمد بن محمد.( 1335). لباب الالباب. تصحیح سعید نفیسی. تهران: ابن سینا. - فرای ریچارد نیلسون.(1365). بخارا دستاورد قرون وسطی. ترجمۀ محمود محمودی. تهران:علمی و فرهنگی. - کرمانی ناصرالدین منشی(1338). نسایم الاسحار من لطایم الاخبار. تصحیح جلالالدین حسینی ارموی. تهران: دانشگاه تهران. -کریستنسن آرتور.(1370). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ غلامرضا رشید یاسمی. تهران: دنیای کتاب. -کسایی نورالله .(1358). مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن. تهران: دانشگاه تهران. - کلوزنر کارلا .(1381). دیوانسالاری در عهد سلجوقی. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: امیرکبیر. - گروسه رنه.(1368). امپراطوری صحرانوردان. ترجمه عبدالحسین میکده. تهران: علمی و فرهنگی. - گلشنی، عبدالکریم.(1355/الف). «فرهنگ ایران در قلمرو ترکان سلجوقی». مجلۀ هنر و مردم، ش171. صص 15تا24. - گلشنی، عبدالکریم.(1355/ب). «زبان فارسی در قلمرو ترکان عثمانی». مجله هنر و مردم، ش172. صص 2تا7. -لعل شاطری، مصطفی.(1395). «عوامل رشد و افول زبان فارسی در امپراتوری عثمانی». مجلۀ مطالعات ایرانی دانشگاه کرمان. س15، ش30. صص155تا168. - لمبتون آن. کی. اس .(1372). تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: نشر نی. - مدرّسی فاطمه. (1384). «زبان و ادب پارسی در آسیای صغیر». نامۀفرهنگستان. ش1، صص70تا83. - مروزی، شرفالزمان طاهر.(1942). منتخبات طبایع الحیوان. انتخاب مینورسکی. لندن: انجمن سلطنتی. - مستوفی قزوینی حمدالله .(1362). تاریخ گزیده. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر. - میرخواند محمد بن خاوندشاه .(1339). روضه الصفا. تهران: پیروز – خیّام. - نخجوانی، حسین.(1341). «نفوذ زبان و ادبیات فارسی در ترکیه دورۀ آل عثمان». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز. ش60 صص42تا54. - نظامالملک ابوعلی حسن طوسی. (1378). سیرالملوک. تصحیح هیوبرت دارک. تهران: علمی و فرهنگی. - نظامی عروضی احمد بن عمر. (1377). چهار مقاله. تصحیح محمد معین. تهران: امیرکبیر. نیشابوری ظهیرالدین.(1332). سلجوقنامه. تصحیح اسماعیل افشار، تهران: کلاله خاور. ب. منابع لاتین -Bosworth.C.E.(1968). "The political and dynastic history of the Iranian world". IN: The Cambridge history of Iran. vol.5, ed.J.A.Boyle, 1-202. Cambridge: Cambridge University press.
- Bosworth.(1995). "SALDJUKIDS". sectionVII, part 1 (literature in Anatolia). Encyclopaedia of islam,ed.C.E.Bosworth, E. Van Donzel, W. P. Heinrichs and G. Lecomte, new edition. V. 8: 972-973. Leiden: Brill.
- Lambton, Ann.k.s.(1968). "The Internal structure of seljuq empire". IN: The Cambridge history of Iran. vol.5, ed.J.A.Boyle, 203-282. Cambridge: Cambridge University press.
- Rypka.J.(1968). "Poets and prose writers of the late Seljuq and Mongol Periods". IN: The Cambridge history of Iran. vol.5, ed.J.A.Boyle, 550-625. Cambridge: Cambridge University press.
- Sevim.a and c.e. Bosworth.(1998). "The seljuqs and khwarazmshahs" In: History Of Civilizations Of Central Asia. vol.2. Part one. Edit by Asimov and Bosworth.151-181. UNESCO Publishing. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 466 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 388 |