
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,072 |
بررسی تطبیقی حمزه نامه با حمزة البهلوان: منشأ قصّه، شخصیّت اصلی، محتوا و گونه | ||
نشریه ادبیات تطبیقی | ||
مقاله 2، دوره 11، شماره 21، اسفند 1398، صفحه 23-46 اصل مقاله (670.05 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jcl.2020.2533 | ||
نویسندگان | ||
رشید خدامی افشاری* 1؛ عبداله طلوعی آذر2؛ محمد امیر عبیدی نیا3 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
2استادیار بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
3دانشیار بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران | ||
چکیده | ||
یکی از مشهورترین قصّههای عامیانۀ فارسی، «حمزهنامه» یا قصّۀ امیرالمؤمنین حمزه است. ترجمه به زبانهای دیگر، تهیّة نسخۀ مصوّر به دستور اکبرشاه هندی و داشتن آدابی ویژه برای نقل این قصّه، نشان دهندۀ اهمیّت آن برای مردم و شاهان در برههای از تاریخ است. اصل این داستان عربی است و «حمزةالبهلوان» نام دارد و شخصّیت اصلی قصّه، پهلوانی خیالی است. این قصّه و شخصیّت اصلی قصّه، تحت تأثیر داستانهایی مانند رستم و اسفندیار که در شبه جزیره برای مردم نقل میشد، ساخته و پرداخته شدهاست و شخصیّت «حمزةالعرب»، بدیل عربی رستم است که ایرانیان برای فروکاستن و حتّی از میان بردن حس نژادپرستی خود به این پهلوان خیالی، نام او را تغییر دادهاند و در نتیجه، شخصیّت داستانی تحریف شدهاست. بهتر است «حمزهنامه» را قصهای پهلوانی بدانیم، نه یک قصّۀ شبهتاریخی یا حماسۀ مشهور دینی یا حتی رمانس؛ امّا قصّۀ «حمزةالبهلوان» جزو آثار «ادبالشّعبی» و «السّیرةالشّعبیّة» است. در ادبیّات عرب، «ادبالشّعبی» در برابر ادب رسمی قرار میگیرد. در «ادبالشّعبی» متن مکتوب وجود ندارد؛ بنابراین به تعداد شنوندگان، راوی پدید میآید. بخشی از «ادبالشّعبی» در اصطلاح ، «السّیرةالشّبیّة» نام دارد. «السّیرةالشّعبیّة» از دل «ادبالشّعبی» میجوشد و ضمن بهرهمندی از امکانات افسانههای خیالی و پهلوانی از پالایۀ اعتقادات اسلامی میگذرد. | ||
کلیدواژهها | ||
حمزه نامه؛ حمزة البهلوان؛ قصّۀ عامیانه؛ ادب الشّعبی؛ السّیرة الشّعبیّة | ||
مراجع | ||
- آموزگار، ژاله. (1390). زبان فرهنگ اسطوره. چاپ سوم. تهران: معین. - آیدنلو، سجاد. (1393). «مشابهات حماسۀ ارمنی دلاوران ساسون و شاهنامه». جستارهای ادبی. دانشگاه فردوسی مشهد. شمارۀ 185، صص1-42. -ابراهیم، نبیلة. (1992) «خصوصیات الإبداعالشعبی». فصول. الهیئة المصریة العامة الکتاب. العدد 39-40، صص 6-82 . - الامیرحمزةالبهلوان (حمزةالعرب) ، الجزء الاول و الثانی. (1985). بیروت: دارالکتب العلمیّه. - الامیر حمزةالبهلوان (حمزة العرب) ، المجلد الثالث و الرابع. (1927). بیروت: مکتبه صادر. - الهامی، داوود. (1364). «دویست سال پیکار برای استقلال و آزادی: قیام حمزه قهرمان سیستانی». درسهایی از مکتب اسلام. شمارۀ 8، صص 31-37. - بروب، فلادیمیر. (1989). «الأدبالشعبی:المنشأ والأصول». ترجمۀ ابراهیم قندیل. ادب ونقد. قاهره. العدد53، صص54- 62. - بهار، مهرداد. (1393). از اسطوره تا تاریخ. چاپ هشتم. تهران: چشمه. - بیر،گیلیان. (1386). رمانس. ترجمۀ سودابه دقیقی. تهران: مرکز. - پارسانسب، محمّد. (1388). «بنمایه: تعاریف،گونهها، کارکردها و ....». نقد ادبی. شمارۀ 5، صص 7-14. - الحجاجی ، احمد شمسالّدین .(1991). مولدالبطل فی السیره الشعبیه.بیجا:دارالهلال. - حمزهنامه (قصّۀ امیرالمؤمنین حمزه). (1362). تصحیح جعفر شعار. چاپ دوم. تهران:کتاب فرزان. -خورشید، فاروق. (1988). «السّیرةالشّعبیّةالعربیّة». عالم الفکر. المجلّد التاسع عشر. العدد الثانی، صص 249-278. - دشتی، سیّد محمّد. (1378). «قصههای عامیانه در عصر صفوی». ادبیات داستانی. شمارۀ52، صص 10-17. - ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. (1378) قصههای عامیانۀ ایرانی. تهران: سخن. - رستگار فسایی، منصور.(1389). انواع نثر فارسی. چاپ دوم. تهران: سمت. - سرکاراتی، بهمن. (1385). سایههای شکارشده. چاپ دوم. تهران: طهوری. - سیپک، ییری. 1393). ادبیات فولکلور ایران. ترجمۀ محمد اخگری. چاپ چهارم. تهران: سروش. - شمس، محمّدرضا. (1380). «بررسی چهار قصۀ عامیانۀ ایرانی». پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان. شمارۀ 27، صص 25-33 . - غروی، مهدی. (1348). «حمزهنامه: بزرگترین کتاب مصّور فارسی». هنر و مردم. شمارۀ 85 ، صص31-34 . - غلامحسینزاده، غلامحسین؛ ذوالفقاری، حسن؛ فرّخی، فاطمه. (1389). «ساختارشناسی بنمایههای حمزهنامه». نقدادبی. شمارۀ 11و12، صص205-232. - فتوحی، محمود.(1387). نظریۀ تاریخ ادبیات. تهران: سخن. - فردوسی، ابوالقاسم. (1376). شاهنامه، جلد6. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره. - فلاح رستگار،گیتی. (1355). «جهان پهلوانی». جستارهای ادبی. شمارۀ 48، صص730-756 . - محجوب، محمّدجعفر. (1386). ادبیات عامیانۀ ایران، جلد اوّل و دوم. به کوشش حسن ذوالفقاری. چاپ سوم. تهران: چشمه. - مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1384). تفسیر نمونه، جلد دوازده. چاپ چهلم. تهران: دارالکتب الاسلامیه. - مفتخری، حسین. (1380). « قیام حمزة بن آذرک خارجی در سیستان و خراسان (179تا213 ه.ق)». رشد آموزش تاریخ. شمارۀ 7، صص41-49. - میرصادقی، جمال. (1394). ادبیات داستانی. چاپ هفتم. تهران: سخن. - میرعابدینی، حسن. (1387). سیر تحول ادبیات داستانی و نمایشی (از آغاز تا1320شمسی). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - هانوی، ویلیام. (1377). «یک دریچه، دو نگاه: رمانسهای کهن ایرانی». ترجمۀ یعقوب آژند. ادبیّات داستانی. شمارۀ49، صص72-78 . - یونس، عبدالحمید. (1380). «الأدب الشعبی عند ابن خلدون». المجلّة. العدد 49، صص 39-47 . | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 652 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 405 |