
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,379,991 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,057 |
تحلیلی بر معرفت تاریخی حافظ شیرازی | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
مقاله 9، دوره 18، شماره 36، اسفند 1398، صفحه 215-238 اصل مقاله (710.79 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2019.12451.1858 | ||
نویسندگان | ||
محمد کشاورز بیضایی* 1؛ فرود کشاورز بیضایی2 | ||
1دانشگاه تبریز | ||
2دانشگاه شیراز | ||
چکیده | ||
دیوان حافظ، تجسم و عصارهی منظرها، سرگذشتها وحافظهی هستیشناسانه و تاریخی ماست، که در یکی از پرآشوبترین دورههای تاریخی، رسالت پویایی جهانبینی ایرانی را، به گونهای شگفتانگیز ادا نموده است. در این میان، پیشداشتها و ویژگیهای بینش تاریخی حافظ در اشعارش، مسألهی غامض و قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. این جستار با روشی توصیفی- تحلیلی و استعانت ممکن از مباحث نظری هایدگر پیرامون وجود انسانی«دازاین»، با تمرکز بر دیوان حافظ شیرازی، زمینهها و آبشخورهای بینش تاریخی وی و همچنین ویژگیهای آن را در کانون توجه خود قرار داده است. دریافتههای این تحقیق نشان می-دهند که طرح بینش تاریخی حافظ در اشعارش، برانگیخته از دنیای تاریخی، تاریخمندی و خودفهمی اوست. واقعبودگی، افکندگی و پیشفهمهای تاریخی حافظ ، ظرفیتها و امکانات خاصی را در شکلگیری بینش تاریخی وی فراهم نموده است. موقعیت مهم زمانی و مکانی حافظ، در کنار آشنایی عمیق او با قرآن، شاهنامه و متون تاریخی و فرهنگی گذشته، موجب شده تا نظام معرفت تاریخی وی در برخی از آثارش، با مفاهیم و ویژگیهایی چون: تاریخ به مثابهی ابزاری در خدمت حکمت و عبرت، مشیت واختیارباوری، توجه ویژه به جامجم، اهتمام به کاربست عناصر، مفاهیم و شخصیتهای اسطورهای و تاریخی ایران، اسلام و جهان، تعریف و در قالب ایهام، تلمیح و تمثیل، به گونهای سحرانگیز و ازلی در دیوانش متجلی شود. | ||
کلیدواژهها | ||
حافظ شیرازی؛ دیوان؛ تاریخ؛ معرفت؛ دازاین | ||
مراجع | ||
کتابنامه الف. منابع فارسی - قرآن کریم - ابن بطوطه. (1348). سفرنامۀ ابن بطوطه (رحله ابن بطوطه). ج1. ترجمۀ محمدعلی موحد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - ابن منظور. (1408ق). لسانالعرب، جلد نهم. بیروت: داراحیاء التراثالعربی. - استنفورد، مایکل. (1382). درآمدی بر فلسفۀ تاریخ. ترجمۀ احمد گلمحمدی. تهران: نشر نی. - بامداد، محمدعلی. (1367). «عقیدۀ حافظ در جبر و اختیار». نقل در: دربارۀ حافظ چه میگویند؟ به کوشش جمشید مهرپویا و جانزاده بدوی. تهران: جانزاده. - باسورث، ادموند کلیفورد. (1371). تاریخ سلسلههای اسلامی. ترجمۀ فریدون بدرهای. تهران: مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. - باقری خلیلی، علی اکبر. (1389). «هویت فرهنگی در غزلیات حافظ شیرازی». مجلۀ مطالعات ملی. شماره 43. پاییز 89. صص 49- 72. - براهنی، رضا. (1380). بحران رهبری نقد ادبی و رسالهی حافظ. گفتگو: ملک ابراهیم امیری. چاپ اول. تهران: دریچه. - بنیاد فارسشناسی. (1378). حافظپژوهی. دفتر دوم. کنگرۀ یادروز حافظ. به کوشش کورش کمالی سروستانی. شیراز: بنیاد فارس شناسی با همکاری مرکز حافظشناسی. - بولت، باربارا. (1395). هایدگر در چارچوبی جدید. ترجمۀ مهتاب کلانتری. تهران: ناهید. - پورنامداریان، تقی. (1388). گمشدۀ لب دریا: تأملی در معنی و صورت شعر حافظ. تهران: سخن. - ثروتیان، بهروز. (1380). «تاریخ در آیینه غزل حافظ». سالنامۀ حافظپژوهی. دفتر 4. صص 114- 139. - جعفری، یعقوب. (1393). «عبرتآموزی از تاریخ پیشینیان». درسهایی از مکتب اسلام. شمارۀ 646، صص 20- 25. - جلالی نائینی، سید محمدرضا. (1367). «زندگی مولانا شمسالدین حافظ». کیهان فرهنگی. سال پنجم. شمارۀ 8. آبان، صص 70 – 72. - حافظ ابرو، عبدالله ابن لطفالله. (1380). زبدهالتواریخ، ج1. محقّق و مصحّح: سید کمال حاج سید جوادی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. - حافظ، شمسالدین محمّد. (1394). دیوان حافظ. بر اساس نسخۀ تصحیح شدۀ غنی- قزوینی. به کوشش رضا کاکائی دهکردی. چ ششم. تهران: ققنوس. - حافظ، شمسالدین محمّد. (1372). دیوان شمسالدین محمّد حافظ. با تصحیح و تحقیق و مقدمۀ محمدرضا جلالی نائینی و نورائی وصال. تهران: نقره. -خرمشاهی، بهاءالدین. (1371)، حافظنامه. جلد 1. چ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی. - خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین. (1380). حبیبالسیر. تهران: خیام. -خیراندیش، عبدالرسول. (1378). مقالهی «حافظ و فرهنگ ایرانی». کنگرۀ یادروز حافظ؛ حافظپژوهی. دفتر دوم. به کوشش کوروش کمالی سروستانی. شیراز: بنیاد فارسشناسی با همکاری مرکز حافظشناسی. - رازنهان، محمدحسین و تقی شیردل. (1396). «بازتاب تقدیرگرایی و مؤلفههای آن در سفرنامههای عصر صفوی». مجلۀ تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی، ش: 29. زمستان 96. ص 119- 143. - راغباصفهانی، حسین بن محمد. (1381). المفردات فی غریب القرآن. تهران: مکتبهالمرتضویه. - زرینکوب، عبدالحسین. (1383). از کوچۀ رندان. چ شانزدهم. تهران: سخن. - صابری، حسین. (1383). تاریخ فرق اسلامی. جلد یک. تهران: سمت. - صفا، ذبیحالله. (1369). حماسهسرایی در ایران. تهران: امیرکبیر. - طغیانی، اسحاق، (1386). «حافظ و حقایق قرآنی». کنگرۀ یادروز حافظ؛ حافظپژوهی. دفتر دهم. به کوشش جلیل سازگارنژاد. شیراز: مرکز حافظشناسی. - عبدالرزاق سمرقندی، کمالالدین. (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. محقق و مصحح: عبدالحسین نوایی. ج 4. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - فراهانیمنفرد، مهدی. (1372). «پیوند تاریخ و ادبیات».کیهان فرهنگی. ش: 102. مهر 72. صص 24- 27. - فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه. تصحیح جلال خالقیمطلق. تهران: سخن. - کتبی، محمود. (1364). تاریخ آلمظفر. مصحح و محقق: عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر. -گریلینگ، ای. سی. و دیگران. (1380). نگرشهای نوین در فلسفه. ج1. ترجمه یوسف دانشور و دیگران. قم: انتشارات طه. - مستوفیبافقی، محمدمفید. (1385). جامع مفیدی. محقق و مصحح: ایرج افشار. تهران: اساطیر. -مشکور، محمد جواد. (1369). «مشرب کلامی حافظ». حافظشناسی. به کوشش سید نیاز تهرانی. جلد13 تهران: پاژنگ. -مرتضوی، منوچهر. (1365). مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظشناسی. تهران: توس. - مطهری، مرتضی. (1373). انسان و سرنوشت. تهران: صدرا. منصوریان سرخگریه، حسین. (1389). «همگرایی اسطوره و عرفان در شعر حافظ». مطالعات ملی، شمارۀ 44. زمستان 89. صص 27-48. - مولکی، مایکل. (1376). علم و جامعه شناسی معرفت. ترجمۀحسین کچویان. تهران: نی. -واردی، زرین. (1380). «اوضاع تاریخی، سیاسی و اجتماعی قرن هشتم و تأثیر آن بر شعر حافظ». سالنامۀ حافظپژوهی. دفتر 4، صص157- 167. -هایدگر، مارتین. (1389). هستی و زمان. ترجمۀ سیاوش جمادی. چ هفتم. تهران: ققنوس. - هدایتی، محمد. (1384). «گردونگرایی و فلکمداری در شعر کهن فارسی». مجلۀ زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی اراک). شمارۀ 1. بهار 84، صص 111- 136. -همایون فرخ، رکنالدین. (1369). حافظ عارف؛ حافظ خراباتی، جلد 1. تهران: اساطیر. ب. منابع لاتین - Malpas, s, (2006), “Historicism”, the rout ledge companion to critical theory, EDS, Paul wake an simon malpas, newyork: pout ledge. PP, 55- 65 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 597 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 529 |