
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,069 |
بررسی مقایسهای گناه دیو و تحوّل او در اسطورههای ایران باستان و تعزیههای شست بستن دیو | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
دوره 19، شماره 38، اسفند 1399، صفحه 239-267 اصل مقاله (606.82 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2021.14753.1972 | ||
نویسندگان | ||
مهدی محمد* 1؛ عادل مقدادیان2؛ ابوالفضل تاجیک2 | ||
1استادیار گروه تاریخ اسلام دانشکده علوم اسلامی دانشگاه بین المللی اهل بیت، تهران، ایران | ||
2استادیار گروه ادیان و عرفان دانشکده علوم اسلامی دانشگاه بین المللی اهل بیت، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
دیو در ادیان باستانی و ادبیات اسطورهای ایران مصداق بدی و شر بود. تجلی این بدی در آیین زرتشتی در قالب صفات رذیله و در تاریخ باستان به عنوان افراد منحرف یا دشمن تصویر میشد. در دوران اسلامی و در ادبیات سامی نیز همانندهایی برای این مفهوم و نماد وجود دارد. غول، شیطان و جن، امتدادی از دیو باستانی است. در داستان تعزیه شست بستن، با همین نماد برخورد داریم. تجلّی آز، خشم یا ایشمه و اَژَدهاک در دیو تعزیه شست بستن، عناصر ایرانی این مفهوم را تشکیل میدهند و روند تحولی دیو در تعامل با انبیاء سامی و نهایتاً تحول شخصیتی دیو به دست امام علی حاکی از پذیرش و شکل و رنگ یافتن این اسطوره در قالب حقایق اسلامی است. این پژوهش سعی دارد با بررسی متن شش اثر تعزیهای که در آن سخن از گناه دیو و تحوّل اوست، میزان تطبیق آن را با ماهیت دیو در ادبیات باستانی نشان دهد. | ||
کلیدواژهها | ||
آز؛ شست بستن؛ دیو؛ امام علی | ||
مراجع | ||
کتابنامه الف. منابع فارسی - قرآن کریم - آذرگشسب، فیروز.(1378) گاتها یا سرودهای آسمانی زرتشت. تهران: فروهر. - آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین. (1366). شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم. مصحح: جلال الدین حسینى ارموى محدث. تهران: دانشگاه تهران. - آموزگار، ژاله. (1395). تاریخ اساطیری ایران. تهران، سمت. - آموزگار، ژاله.(1371). «نقد و نظر: دیوها در آغاز دیو نبودند». کلک. شماره 30، صص16-24. - آیدنلو، سجاد.(1388). «نکتههایی از روایات پایانِ کارِ ضحاک». فصلنامة علمیپژوهشی کاوش نامه. سال دهم، شماره 18، صص9-48. - ابراهیمی، معصومه.(1392). «بررسی سیر تحول مفهومی دیو در تاریخ اجتماعی و ادبیات شفاهی». دوفصلنامة فرهنگ و ادبیات عامه. دورة 1، شمارة 2، صص 53-82.. - ابن درید، محمد بن حسن.(1988). جمهرة اللغه. بیروت: دار العلم للملایین. - ابن شاذان قمى، أبوالفضل شاذان بن جبرئیل. (1363). الفضائل، قم: رضی. - اکبری مفاخر، آرش. (1388).«مینوشناسی اهریمن در اوستا و متون پهلوی». جستارهای ادبی. شماره: 167، صص127-149. - اکبری مفاخر، آرش.(1389). «هستیشناسی دیوان در حماسههای ملّی برپایۀ شاهنامه فردوسی». کاوش نامه. سال یازدهم، شماره 21، صص61-87. - اکبری مفاخر، آرش.(1391). «بنیادهای اساطیری و حماسی دیوان مازندران در شاهنامه». پژوهشنامه ادب حماسی. سال هشتم، شماره 14، صص27-59. - اکبری مفاخر، آرش.(1387). «دیوان در متون اوستایی و فارسی باستان». مجله مطالعات ایرانی. سال هفتم، شماره14، صص51-64. - اوستا (1371).گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. تهران: مروارید. - اوشیدری، جهانگیر. (1371). دانشنامۀ مزدیسنا( واژهنامه توضیحی آیین زرتشت). تهران: نشر مرکز. - بهار، مهرداد. (1376). جستاری در فرهنگ ایران.تهران: فکر روز. - بهار، مهرداد. (1396). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه. - بهار، مهرداد. (1390) ادیان آسیایی. تهران: چشمه. - پورداوود، ابراهیم. (1377). یشتها. تهران: انتشارات اساطیر. - تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم. مصحح: مصطفى درایتى. قم: دفتر تبلیغات. - تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1410). غرر الحکم و درر الکلم. مصحح: سید مهدى رجایى. قم:دار الکتاب الإسلامی. - جعفر بن محمّد. (1400). مصباح الشریعة. بیروت، اعلمی. - حیدری ،حسین ؛ قاسم پور، محدثه.(1394) «ناسازگاری سیمای اهریمن و دیوان در شاهنامه با متون زردشتی» ، مجلۀ پژوهشهای ادیانی. سال سوم، شماره5. صص9-33 - دارمستتر، جیمس. (1382) مجموعۀ قوانین زردشت یا وندیداد اوستا. تهران: دنیای کتاب. - دهقانیان نصرآبادی، کاظم. (1392). نسخههای خطّی تعزیه در شهرستان تفت. مجمع ذخائر اسلامی، دفتر اوّل. - دیلمى، حسن بن محمد (1412) إرشاد القلوب إلى الصواب. قم:شریف الرضی. -راجی کرمانی، ملّابمانعلی. (1395). حملۀ حیدری(ج اول). به تصحیح نجمه حسینی سروری (و دیگران). چاپ سوم.کرمان: انتشارات دانشگاه باهنر کرمان. - راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1374) مفردات الفاظ قرآن. تهران: مرتضوی. - رجاء زفرهای، محمّدعلی.(1387). مجالس تعزیه. به کوشش محمّدحسن رجاء زفرهای. نسخۀ خطّی فاقد شماره، تهران:کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران. - زمرّدی، حمیرا؛ نظری، زهرا. (1390). «ردپای دیو در ادب فارسی». فصلنامه علمی- تخصصی علامه. شماره 31، صص 55-98 - شاکر تفرشی، میرزا بابا نایب، مجلس شستبستن دیو، نسخۀ خطّی به شمارۀ 20241 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. - شجری، رضا. (تابستان 1382). «تحلیل و بررسی عنصر آز در شاهنامه فردوسی». پژوهشهای ادبی، شماره 1. صص65- 82 - فارغ گیلانی، فارغنامه. نسخۀخطّی به شمارۀ 5/ 7565 در کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران. - فردوسی، ابوالقاسم. (1379). شاهنامه. بر اساس چاپ مسکو. به ویرایش سعید حمیدیان.تهران: قطره. - بهار، مهرداد. (1397). بندهش. تهران: توس. - کرمی، اکرم؛ پارساپور، زهرا.(تابستان ۱۳۹۵). «بازشناخت تحلیلی گونههای کمترشناختهشده در نوع ادبی شعر علوی». فصلنامه نظریه و مطالعات ادبی. دوره ۱، ش۳، صص ۵۵-۷۸ - لیثى واسطى، على بن محمّد. (1376). عیون الحکم و المواعظ. مصحح: حسین حسنى بیرجندى، حسین، قم: دار الحدیث. - مجلسى، محمّدباقر بن محمّدتقى (1403) بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - راشد محصل. (1366). گزیدههای زادسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - معینالبُکا، میرزا باقر. مجلس شستبستن دیو. نسخۀ خطّی شمارۀ 20242 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. - مکنزی، دیوید نیل. (1383). فرهنگ کوچک پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - نادعلیزاده، مسلم؛ محمدی، مهدی.(1398).«بررسی تطبیقیِ ساختار و محتوای شش روایت منظوم از داستان شست بستن دیو». دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه. سال هفتم. شماره 27، صص 27-.51 - ورام بن أبیفراس، مسعود بن عیسى. (1369). مجموعه ورّام، آداب و اخلاق در اسلام ترجمه تنبیه الخواطر. مترجم: محمّدرضا عطایى، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى. - هینلز، جان (1368) شناخت اساطیر ایران. ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه. ب. منابع لاتین -Herrenschmidt, Clarisse; Kellens, Jean (1993), "*Daiva", Encyclopaedia Iranica, 6, Costa Mesa: Mazda, pp. 599–602 -J. Kellens, and E. Pirart, (1988) "Les textes vieil-avestiques I", Wiesbaden, pp. 30-32, 133-40 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 499 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 345 |