
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,379,997 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,061 |
تحلیلی بر شهرگرایی، اجتماع محلی و محله در مادرشهر نوین (نمونه: مادرشهر تهران) | ||
جغرافیای اجتماعی شهری | ||
مقاله 12، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 18، فروردین 1400، صفحه 243-265 اصل مقاله (1.79 M) | ||
نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای) | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/JUSG.2021.2041 | ||
نویسندگان | ||
محمد سلیمانی مهرنجانی* 1؛ علی شماعی1؛ طاهر پریزادی2؛ مظهر احمدی3 | ||
1دانشیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
2استادیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
3دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
تبیین موضوع: محله بهعنوان پدیده ای «فضامند» و تاریخی بهطورمعمول، دارای دو بعد بوده است: یکی قلمرو صریح یا ضمنی و دیگری یک «گروه اجتماعی خاص» که از نظر ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از همگونی نسبی برخوردار بوده است. اما با ظهور عصر مدرن واگرایی بین دو بعد پیش گفته آغاز گردید و به مرور زمان در قالب عدم انطباق فضایی محله و اجتماع محلی به ویژه در مادرشهرها در ادبیات شهرشناسی مطرح شد. تبیین فرآیند این واگرایی و تأثیر شهرگرایی در آن در مقیاس محلههای مادرشهر تهران مسألۀ اصلی مقاله حاضر بوده است. روش: این پژوهش از نوع پیمایشی- تحلیلی و شیوۀ گردآوری دادهها، اسنادی- میدانی بوده است. جامعۀ آماری محله های مادرشهر تهران بوده که بر مبنای یک گونه بندی از محله های تهران، پنج محله با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش کمی و آماری، شامل آزمون تی تک نمونهای، آزمون آنوای یکطرفه، آزمون تعقیبی توکی و رگرسیون چند متغیره بهره گرفته شده است و یافته های مربوط در چارچوب نظریه هدایتگر پژوهش تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها: نتایج نشان داد که به رغم تحولات ناشی از نوگرایی، کماکان میتوان طیفی از محلات را نسبت به ویژگی های اجتماع محلی در مادرشهر تهران تشخیص داد. در حالت کلی، سطح هویت محلهای در محلههای نمونه تهران نسبتاً بالا بوده است؛ لیکن این وضعیت، سبب شکلگیری و بهبود تعاملات و همبستگی اجتماعی درونی ساکنین آن ها نشده است. همچنین نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره نشان داد تمامی شاخصهای شهرگرایی بهعنوان متغیر مستقل دارای روابط معنی دار و اثرات منفی بر ویژگی های اجتماع محلی در محله های نمونه بوده اند. نتایج: هرچند یافته های این مقاله حاکی از وجود زمینه ها و سرمایه های اجتماع محلی در محله های نمونه تهران است؛ لیکن، بر اساس ایدۀ بنیادی پژوهش، باید توجه داشت که ارتقاء و تقویت انطباق فضایی اجتماع محلی و محله، شرط اساسی ایجاد، بهبود و بازآفرینی محله های موجود در چارچوب گفتمان مادرشهری نوین و شهرگرایی مقیاس مادرشهر تهران است. | ||
کلیدواژهها | ||
شهرگرایی؛ محله؛ اجتماع محلی؛ مادرشهر نوین؛ تهران | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
احمدی، زینب (1398). عدم انطباق فضایی» محلههای شهری تهران، مجله جستارهای شهرسازی، دورۀ 2، شمارۀ 8 (پیاپی 52)، صص 46-10. آرنت، رندال (1387). منشور نوشهرگرایی. ترجمه: علیرضا دانش - رضا بصیری مژدهی، تهران: شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، 194 ص. پاکزاد، جهانشاه (1366). واحدهای همسایگی، نشریه معماری و شهرسازی، دورۀ 1، شمارۀ 2. پیران، پرویز؛ سحرخیز، مهسا (1396). معرفی مفاهیم پیشاهنگ؛ کتاب دوم: محله. تهران: سازمان عمران و بهسازی شهری، 49 ص. تاجبخش، کیان (1386). آرمانشهر فضا، هویت و قدرت در اندیشۀ اجتماعی معاصر، ترجمه افشین خاکباز، تهران: نشر نی، 336 ص. جلای پور، حمیدرضا؛ عبدالله پور، جمال (1390). تمایز شهرگرایی و شهرنشینی بررسی شهرگرایی در مناطق کردنشین ایران با تأکید بر شهر سردشت. نشریه مسائل اجتماعی ایران، دورۀ 2 شمارۀ ۱ ، صص 37-7. حسینی، سید فخرالدین؛ سلطانی، مهرداد (1397). تحلیل تطبیقی مفهوم محله در نظام سنتی شهرهای ایران با الگوهای مشابه (جایگزین) دوره معاصر. ماهنامه باغ منظر، دورۀ 15، شمارۀ60، صص 28-15. حناچی، پیروز؛ رضایی، نعیمه (1394). بررسی عوامل مؤثر بر چگونگی سکونت در محلات، نمونه موردی: محله عودلاجان تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دورۀ2، شمارۀ 1، صص 40-31. رحمانی فیروزجاه، علی؛ اصحابی، سیده اکرم؛ کبیری نسب، حکیمه (1392). جامعه شناختی میزان شهرگرایی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی ساری). مجله مطالعات جامعه شناختی، دورۀ 3، شمارۀ 8، صص 130-109. رضازاده، راضیه؛ محمدی آیدغمیش؛ رفیعیان، مجتبی (1390). توسعه اجتماع محلی با بهرهگیری از ظرفیت های مشارکتی در رویکرد دارایی مبنا (مطالعه موردی: محله امامزاده حسن، منطقه 17 تهران). مجله برنامهریزی و آمایش فضا، دورۀ 16، شمارۀ 2، صص 55-37. رهنمایی، محمد تقی؛ فرهودی، رحمت اله؛ قالیباف، محمدباقر؛ هادی پور، حلیمه خاتون (1386). سیر تحول ساختاری و عملکردی محله در شهرهای ایران. فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، دورۀ 5، شمارۀ 12 و 13، صص 42-19. زمان زاده دربان، زمزم (1396). سنخیت شناسی عوامل تأثیر گذار بر «هویت و حس مکان» در سیر تحول «نظریه محله» با رویکرد فراتحلیل. نشریه مدیریت شهری، دورۀ 16، شمارۀ 3(پیاپی 48)، صص 85-65. زنگانه، ابوالفضل (1396). تبیین تغییرات فضایی محله ای در کلانشهر تهران، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر محمد سلیمانی مهرنجانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی. سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ زنگانه، احمد؛ شورچه، محمود (1398). برساخت محله و اجتماع محلی در گفتمانهای شهرشناسی و برنامهریزی شهری (نگاهی به تجربه جهانی و ایران). مجله جستارهای شهرسازی، دورۀ 2، شمارۀ 8 (پیاپی 52)، صص 46-10. سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ زنگانه، احمد؛ کرمی، تاج الدین؛ آهنگری، نوید (1397). تحلیل پیامدهای تراکم کاربریهای شهری و فراشهری بر کارکرد محلهای (موردپژوهش: منطقه 12 کلانشهر تهران). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دورۀ 5، شمارۀ 17، صص 169-142. شارع پور، محمود (1389). جامعه شناسی شهری. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، 364 ص. شکویی، حسین (1387). دیدگاه های نو در جغرافیای شهری. جلد اول، چاپ 11، تهران: انتشارات سمت، 570 ص. شماعی، علی؛ جهانی دولت آباد، رحمان (1390). بررسی اثرات توسعه عمودی شهر بر هویت محلهای (مطالعه موردی، منطقه 7 تهران). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دورۀ 2، شمارۀ 6، صص 82-73. شورچه، محمود (1396). جغرافیای شهری معاصر. مبانی و کاربرد، انتشارات پرهام نقش، تهران، 532 ص. شهری، جعفر (1357). گوشهای از تاریخ اجتماعی تهران قدیم. جلد اول، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، 306 ص. شیخی، محمد (1382). ساختار محلهای در شهر در سرزمینهای اسلامی. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 22، 68 - 39. شیخی، محمدتقی (1390). جامعه شناسی شهری. چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار. 320 ص. صدیق سروستانی، رحمتالله (1369). انسان شناسی و شهرنشینی. نامه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، شماره یک (4)، جلد دوم، صص 226-198. صدیق سروستانی، رحمتالله (1371). طرح بررسی جامعه شناسی روابط همسایگی در شهر تهران. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. عبدالله زاده طرف؛ بهزادفر، مصطفی؛ نقی زاده، محمد (1389). بسط مفهوم محله با آناتومی مفهوم اجتماع. مطالعات جامعهشناسی، دورۀ 2، شمارۀ 7، صص 104-89. عبدالهی، مجید؛ صرافی، مظفر؛ توکلی نیا، جمیله. (1389). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محلههای شهری ایران. نشریه پژوهشهای جغرافیای انسانی، دورۀ 42، شمارۀ 72، صص 103-82. غروی الخوانساری، مریم (1396). از محله سنتی تا محله معاصر؛ کندوکاوی در راهکارهای احیاء هویت محلی در شهر امروز. مجله معماری و شهرسازی آرمانشهر، شمارۀ 21، صص 76-61. فاضلی، نعمت اله (1392). فرهنگ و شهر چرخش فرهنگی در گفتمانهای شهری. چاپ سوم، تهران: نشر تیسا، 400 ص. فدایی نژاد، سمیه؛ کرم پور، کتایون (1385). تحلیل اثر تغییرات کالبدی عناصر شاخص محله بر بافت عودلاجان (از دوره قاجار تا به امروز). نشریه هنرهای زیبا، شمارۀ 28، صص 74-65. فرین مهر، رضا؛ خطیبی، سید محمدرضا (1391). بررسی تأثیرات شهر الکترونیک بر ساختار کالبدی شهر، نمونه مورد مطالعه فردیسِ کرج. معماری و شهرسازی آرمان شهر، دورۀ 5، شمارۀ 9، صص 385-375. فکوهی، ناصر (1395). انسانشناسی فرهنگی شهر تهران. انتشارات تیسا، 516 ص. قادری، صلاح الدین (1394). طرح مطالعه و انجام گونه شناسی اجتماعی و فرهنگی محلات شهر تهران. مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، کارفرما: مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران. قاسمی، وحید؛ نگینی، سمیه (1389). بررسی تأثیر بافت محلات بر هویت اجتماعی، با تا کید بر هویت محلهای در شهر اصفهان. مطالعات و پژوهشهای منطقهای، دورۀ 2، شمارۀ 7 صص 136-113. لطیفی، غلامرضا (1391). مدیریت شهری. تهران: نشر علم. 176 ص. معمار، ثریا؛ عدلی پور، صمد؛ خاکسار، فائزه (1391). شبکه های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تاکید بر بحران هویت ایران). فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ 1، شمارۀ 4، صص 176-155. منصورفر، کریم (1392). روشهای آماری. چاپ 12، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 412 ص. موسوی، سید یعقوب؛ صفری، سحر (1396). رشد شهرگرایی و احساس تعلق محله ای. فصلنامه برنامهریزی توسعه شهری و منطقهای، دورۀ 2، شمارۀ 3، صص 62-31. موسوی، یعقوب (1387). بازسازی محلههای شهری در چارچوب برنامهریزی توسعة اجتماعی محلهای. مجلة مطالعات اجتماعی ایران دورة 2، شمارة 2، صص 123-99. ناکس، پل؛ پینچ، استیون (1397). مقدمهای بر جغرافیای اجتماعی شهر. مترجم: محمود شورچه، تهران: انتشارات پرهام نقش، 515 ص. Castells, M (2009). Communication Power. New York, Oxford University Press, 592 pages.
Crow, G., Allan, G (1994). Community Life: An Introduction to Local Social Relations. (Harvester/Wheatsheaf) London, 256 pages. Dogan, M., Kasarda, J,D (1988). The Metropolis Era: A World of Giant Cities. Newbury Park, CA: Sage Publication, 400 pages. Erkip, F (2010). Community and neighborhood relations in Ankara: An urban–suburban contrast. Cities, 27(2), pp. 96-102. Fischer, C.S (1982). To Dwell Among Friends: Personal Networks in Town and City. Chicago: Univ, 459 pages. Kitchin, R., Thrift, N (2009). International encyclopedia of human geography. Elsevier, 8250 pages. Gans, H,G (1969). Urbanism and Suburbanism as ways of life. in R.E. Phal(Ed), Readings in Urban Sociology, Oxford: Pergamon Press: 95-117. Gharai, F (2000). Generic principles of neighbourhood design, with particular reference to Tehran (Doctoral dissertation, University of Sheffield). Gould, J., Kolb, W.L (1964). A Dictionary of the Social Sciences. London: Tavistock Publication, 761 page. Swaroop, S., Morenoff, J.D (2006). Building community: The neighborhood context of social organization. Social Forces, 84(3), pp. 1665-1695. Ledrut, R (1979). Sociologie urbaine. Paris, PUF, 231 pages. Mumford, L (1954). The Neighborhood and the Neighborhood Unit. Town Planning Review, 24: 256-70. Doolittle, R. J., MacDonald, D (1978). Communication and a sense of community in a metropolitan neighborhood: A factor analytic examination. Communication quarterly, 26(3), pp. 2-7. Wirth, L (1938). Urbanism as a Way of Life. American journal of sociology, 44(1), pp. 1-24. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 628 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 343 |