
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,379,999 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,063 |
کارکردهای چندمعنایی واژۀ «چنگ» در شعر فارسی با رویکرد نظریۀ استعارۀ مفهومی | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
دوره 20، شماره 40، دی 1400، صفحه 99-128 اصل مقاله (690.01 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2021.17089.2132 | ||
نویسنده | ||
نرگس ذاکر جعفری* | ||
گروه موسیقی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران. | ||
چکیده | ||
هدف از تحقیق پیشرو، مطالعۀ کارکردهای چندمعنایی واژۀ «چنگ» در شعر فارسی است. مهمترین پرسش در مقالۀ حاضر این است که چه انگارههای تصویری مرتبط با واژۀ «چنگ» در عبارات تشبیهی و استعاریِ شعر فارسی استفاده شده و شاعران از چه صور خیالی برای «چنگ» بهره گرفتهاند. از نتایج مهم تحقیق حاضر این است که چنگِ بیجان، در شعر فارسی عنصری جاندار پنداشته شده و صفات و شخصیت انسانی یافتهاست. برخی از این مفاهیم در شعر شاعران فارسی نهادینه شده و در سبکهای مختلف دورههای تاریخی تداوم یافتهاند. مفهوم «کهنسالی» مهمترین کاربرد ساز چنگ در اصطلاحات تشبیهی و استعاری شعر فارسی است و چنگ بهدلیل دربرداشتن مفهوم کهنسالی بهعنوان استعارهای برای فلک و دنیا نیز بهکار رفته و همچنین در مقام نصیحتگویی پیران ظاهر شدهاست. تشبیهات و استعارات دیگری که با خمیدگی ظاهری چنگ مرتبط هستند عبارتند از: خمودگی ناشی از غم و اندوه، خمیدگی بهسبب شرمساری و سرافکندگی، خمیدگی از روی خدمتگزاری و سر تسلیم و ارادت خم کردن. انگارههایی نیز مرتبط با اجزای ساختمان ساز چنگ خلق شدهاند، مانند تشبیه زههای چنگ به گیسوی یار، تشبیه چوب دستۀ ساز به جامۀ پلاسین و کنایه از درویشی و زهد، تقابل پلاسپوشی چنگ با جنس ابریشمی زههای آن و کنایه از ریاکاری. طبق نظریۀ استعاری مفهومی، در این تحقیق مبدأ یکی (چنگ) و قلمرو مقصد شامل چندین مفهوم متفاوت تعریف شدهاست. جامعۀ آماری تحقیق حاضر، اشعار شاعران مهم از قرن چهارم هجری تا شاعران دورۀ معاصر است. | ||
کلیدواژهها | ||
چنگ؛ استعارۀ مفهومی؛ صور خیال؛ نظریۀ معاصر استعاره؛ شعر فارسی | ||
مراجع | ||
الف. منابع فارسی
- ابراهیمتبار، ابراهیم و غنیپور ملکشاه، احمد و ضیغم، سپیده. (1392). «بازتاب اصطلاحات و سازهای موسیقی در غزلیّات شمس»، هفتمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران.
- اخوان ثالث، مهدی. (1389). آخر شاهنامه، تهران: زمستان.
- ادریسی، محمد حسن .(1384). «آلات موسیقی در دیوان خاقانی»، مجموعه مقالات برگزیدۀ همایش خاقانیشناسی، ارومیه.
- افراشی، آزیتا و حسامی، تورج. (1392). «تحلیل استعارههای مفهومی در یک طبقهبندی جدید با تکیه بر نمونههایی از زبان فارسی و اسپانیایی»، نشریه پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی، سال سوم، شماره 5، صص 141ـ 165.
- انوری، محمد. (1376). دیوان انوری، تهران: آگاه.
- اوحدی مراغهای. (1376). دیوان اوحدی، تصحیح امیر احمد اشرفی، تهران: پیشرو.
- بهمنی، یدالله و شادی، مهران. (1390). «صور خیال و صنایع ادبی در غزلیات عرفی شیرازی»، مطالعات زبانی بلاغی، سال دوم، شماره 4، صص 9ـ 33.
- پارسا، سید احمد و حسینپناهی، فردین. (1390). «استعارههای ترکیبی، گونهای نویافته از استعاره در سرودههای خاقانی شروانی»، مجلۀ بوستان ادب دانشگاه شیراز، سال سوم، شماره 2، صص 25ـ 50.
- تجبّر، نیما. (1388). ز آوای ابریشم و بانگ نای، تهران: آگاه.
- جامی، نورالدین عبدالرحمان. (1385). مثنوی هفتاورنگ، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران، اهورا.
- جعفری، فرشته. (1384). «موسیقی در غزلیات مولانا»، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شماره 3: 79ـ 95.
- جنامیپور، منا. (1391). بررسی ابزار و اصطلاحات موسیقی در دیوان امیر خسرو دهلوی، پایاننامه کارشناسیارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیامنور اهواز.
- جوزی، مصطفی. (1383). «بررسی اصطلاحات موسیقی در دیوان خواجوی کرمانی«، دوفصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره سوم، پاییز و زمستان: 33ـ 40
- حافظ شیرازی. (1379). دیوان حافظ، بر اساس نسخه قزوینی ـ غنی، تهران: دوران.
- خادمزاده، وحید، سعیدیمهر، محمود. (1393). «استعارههای مفهومی علیت در دیدگاه لیکاف»، دوفصلنامه فلسفی شناخت، شماره 1/71، صص 7 ـ 33.
- خاقانی شروانی. (1380). دیوان خاقانی شروانی، تهران: آگاه.
- دهلوی، امیرخسرو. (1353). گزیده آثار امیرخسرو دهلوی، کابل: مؤسسه طبع کتاب بیهقی.
- ذاکر جعفری، نرگس. (1396). حیات سازها در تاریخ موسیقایی ایران از دورۀ ایلخانی تا پایان صفوی، تهران: انتشارات ماهور.
- ذوالفقاری، اختر، عباسی، نسرین. (1394). «استعاره مفهومی و طرحوارههای تصویری در اشعار ابن خفاجه»، فصلنامه پژوهشهای ادبی و بلاغی، سال سوم، شماره 3، ص 105ـ 120.
- زنجانی، برات. (1377). صور خیال در خمسه نظامی، تهران: امیرکبیر.
- صارمی، کتایون و فریدون امامی. (1373). ساز و موسیقی در شاهنامه فردوسی، تهران: پیشرو.
- سعدی، مصلحالدین. (1385). کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
- سنایی غزنوی. (1336). دیوان حکیم سنایی، تهران: امیرکبیر.
- سوزنی سمرقندی. (1338). دیوان حکیم سوزنی، تهران: امیرکبیر.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1350). صور خیال در شعر فارسی، تهران: نیل.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1370). صور خیال در شعر فارسی، تحقیق انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریۀ بلاغت در اسلام و ایران، تهران: آگاه.
- شهریار، محمد حسین. (1382). دیوان شهریار، ج 2، تهران: نگاه.
- عبدی، هیوا. (1395). بررسی آلات موسیقی در قصاید خاقانی، پایاننامه کارشناسیارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان.
- عرفانی بیضایی و محمد جواد. (1383). «بررسی صور خیال در غزلیات فرخی یزدی به عنوان ویژگی سبک خاص او»، کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی، سال چهارم، شماره نهم، صص 55ـ 66.
- عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین محمد. (1386). دیوان عطار، تهران: آگاه.
- فروغی بسطامی. (1342). دیوان کامل فروغی بسطامی، تهران: امیرکبیر.
- فلّاح، مرتضی. (1389). «موسیقی در شعر مولانا»، مولاناپژوهی، سال اول، شماره 2: 137ـ 163.
- کیمنش، عباس. (1375). «طالب آملی و صور خیال در دیوان او»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 34، شماره 12، صص 101ـ 118.
- گلفام، ارسلان. زعفرانلو کامبوزیا، عالیه. حسندخت فیروز، سیما (1388). «استعاره زمان در شعر فروغ فرخزاد از دیدگاه زبانشناسیشناختی»، نقد ادبی، سال دوم، شماره 7، صص 121ـ 136.
- ملاح، حسینعلی. (1363/ الف). منوچهری دامغانی و موسیقی، تهران: انتشارات هنر و فرهنگ.
- ملاح، حسینعلی. (1363/ب)، حافظ و موسیقی، تهران: انتشارات هنر و فرهنگ.
- منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمد. (1338). دیوان منوچهری دامغانی، تهران: زوار.
- مولوی، مولانا جلالالدین محمد. (1371). دیوان کامل شمس تبریزی، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
- مهرآوران، محمود و خدایی، عاطفه.(1392). «زندان جان (پژوهشی در معنای قفس در متون شعری ادب فارسی)»، متنشناسی ادب فارسی، سال پنجم، شماره سوم، صص 87ـ 110.
- نظامی گنجوی. (1385). خمسه نظامی، بر اساس چاپ مسکو ـ باکو، تهران: هرمس.
- نقدی اطاقوری، قدرت. (1390). کاربرد ادبی و هنری اصطلاحات موسیقی در شعر نظامی گنجوی، پایاننامه کارشناسیارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان.
- نورمحمدی، مهتاب و آقاگلزاده، فردوس و گلفام، ارسلان. (1391). «تحلیل مفهومی استعارههای نهجالبلاغه (رویکرد زبان شناختی)»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره 22، صص 155 ـ 192.
- هاشمی، زهره. (1389). «نظریۀ استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، ادب پژوهی، شماره 12، صص 119 ـ 140.
ب. منابع لاتینی
- Lackoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live by, Chicago and London: The University of Chicago Press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 505 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 313 |