آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,068 |
زمینههای وقوع نبرد ساوه و جایگاه آن در تحول ساختار و مناسبات قدرت در قلمرو سلجوقیان ایران | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 20، شماره 40، دی 1400، صفحه 63-97 اصل مقاله (910.46 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/JIS.2021.17188.2139 | ||
| نویسندگان | ||
| رضا دریکوندی* 1؛ سید ابوالقاسم فروزانی2؛ سلیمان حیدری3 | ||
| 1دانش آموخته دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شیراز | ||
| 2گروه آموزشی تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. | ||
| 3گروه آموزشی تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران | ||
| چکیده | ||
| در سال 490 ق سَنجَر بن ملکشاه از جانب سلطان بَرکیارُق به امارت خراسان گماشته شد. سنجر در دوره امارتش بر این منطقه (490 – 513 ق)، متناسب با تحولات حاکم بر دربار سلجوقی، در جایگاه مَلِک، مناسباتی با حکومت مرکزی برقرار نمود. بهدنبال مرگ سلطان محمد اول در سال 511 ق، سنجر، سلطنت فرزند وی، محمود را به رسمیت نشناخت. پس از دو سال کشاکش میان طرفین، سنجر موفق شد با شکست دادن محمود در نبرد ساوه، به مقام سلطنت دست یابد. نوشتار پیشرو تلاش دارد ضمن واکاوی زمینههای وقوع پیکار ساوه، تأثیر این نبرد بر ساختار و مناسبات قدرت در قلمرو سلجوقیان ایران را به شیوه توصیفی - تحلیلی بررسی کند. یافتهها نشان میدهد، سنجر به پشتوانه قدرت فراوانی که در دوره امارتش بر سرزمین خراسان کسب کرده بود، با استناد به سنتهای سیاسی ترکان در زمینه استحقاق عضو ارشد خاندان حاکم، برای تصاحب مقام سلطنت و ناتوانی محمود در اداره امور مملکت، به مصاف وی رفت و توانست با بهرهبرداری از راهبردهای نظامی نادرست محمود، به پیروزی بزرگی دست یابد. در شرایطی که پیش از وقوع این پیکار، سنجر به عنوان دستنشانده سلاطین بزرگ سلجوقی در ایالت خراسان، مناسباتی با حکومت مرکزی برقرار کرده بود، بعد از جنگ ساوه، درنتیجه تغییر جایگاه م مَلِکی و سلطانی، پایگاه سلطنت به خراسان انتقال یافت و حاکمیت محمود و جانشینانش بهعنوان ملکهای تحت امر سنجر، در قامت یک دودمان محلی بر بخشهای زیادی از قلمرو سابقشان تمدید شد. متناسب با این جابجایی قدرت، مناسبات طرفین نیز شکل متفاوتی به خود گرفت. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جنگ ساوه؛ سنجر؛ سلجوقیان عراق؛ مناسبات؛ سلجوقیان بزرگ | ||
| مراجع | ||
|
الف. منابع فارسی
- ابنالاثیر، عزالدین ابیالحسن علی. (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران. ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت. ج 23 و 26. تهران: مؤسسه مطبوعات علمی.
- ابنخلدون، محمد بن عبدالرحمن. (1366). العبر. ترجمه محمدپرویز گنابادی. ج 4. تهران: علمی فرهنگی.
- ابنطقطقی، محمد بن علی بن طباطبا. (1350). تاریخ فخری. ترجمه محمدوحید گلپایگانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- ابنواصل، جمالالدین محمد بن سالم. (1383). مفرجالکروب فی اخبار بنی ایوب (تاریخ ایوبیان). تصحیح جمالالدین الشیال. ترجمه پرویز اتابکی. ج 1. تهران: علمی فرهنگی.
- ابورجا قمی، نجمالدین. (1363). تاریخ الوزراء. به کوشش محمدتقی دانشپژوه. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- تاریخ آلسلجوق در آناطولی. (1377). مقدمه، تصحیح و تعلیقات نادره جلالی. تهران: آیینه میراث مکتوب.
- تتوی، احمد و آصفخان قزوینی. (1382). تاریخ الفی. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. ج 4. تهران: شرکت انتشاراتی علمی فرهنگی.
- توران، عثمان. (1395). سلجوقیان و تمدن ترک – اسلام. ترجمه پرویز زارع شاهمرسی. تبریز: اختر.
- حسینی قزوینی، یحیی بن عبداللطیف. (1314). لبالتواریخ. تصحیح سید جلالالدین طهرانی. تهران: گلاله خاور.
- راوندی، محمد بن علی بن سلیمان. (1333). راحهالصدور و آیهالسرور. به سعی و تصحیح محمد اقبال. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر.
- ستارزاده، ملیحه. (1392). سلجوقیان (431 – 590 ق). تهران: سمت.
- غفاری کاشانی، احمد بن محمد. (1404 ق). تاریخ نگارستان. تصحیح مرتضی مدرس گیلانی. تهران: کتابفروشی حافظ.
- فروزانی، ابوالقاسم. (1393). سلجوقیان از آغاز تا فرجام. تهران: سمت.
- لمبتون، آن. ک. س. (1363). سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام. ترجمه یعقوب آژند. تهران: امیرکبیر.
- لمبتون، آن. ک. س.(1372). تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: نی.
- میرخواند، محمد بن خاوندشاه بن محمود. (1385). روضهالصفا فی سیرهالانبیاء والملوک و الخلفا. تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر. چ 2. ج 6. تهران: اساطیر.
- مؤیدثابتی، سیدعلی. (1346). اسناد و نامههای تاریخی از اوایل دورههای اسلامی تا اواخر عهد شاه اسماعیل صفوی. تهران: کتابخانه طهوری.
- مرعشی، ظهیرالدین بن نصیرالدین. (1363). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. تهران: بینا
نیشابوری، ظهیرالدین. (1332). سلجوقنامه به همراه ذیل سلجوقنامه. تهران: گلاله خاور.
- نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله. (1313). تجاربالسلف در تواریخ خلفا و وزرای ایشان. تصحیح عباس اقبال. تهران: بینا.
- همدانی، رشیدالدین فضلالله. (1386). جامعالتواریخ (تاریخ آلسلجوق). تصحیح محمد روشن. تهران: مرکز پژوهشهای میراث مکتوب.
- یوسفیفر، شهرام. (1387). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سلجوقیان. تهران: پیامنور.
- یزدی، شهابالدین حسن. (1399). جامعالتواریخ حسنی (بخش تاریخ سلجوقیان). مقدمه، تحقیق و تصحیح بُلنت اوزقوزو گودنلی. تهران: ترجمه و نشر آثار هنری متن.
ب. منابع عربی
- ابنالاثیر، عزالدین ابیالحسن علی. (1386ق). الکامل فیالتاریخ. ج 10 و 11. بیروت: دارالصاد.
- ابنالاثیر، عزالدین ابیالحسن علی. (1382 ق). التاریخ الباهر فی الدوله الاتابکیه بالموصل. تحقیق عبدالقادر احمد طیلمات. قاهره: دارالکتبالحدیثه.
- ابنالجوزی، ابیالفرج عبدالرحمن بن علی. (1359 ق). المنتظم فی التاریخ ملوک و الامم. ج 10. حیدرآباد: دائرهالمعارفالعثمانیه.
- البنداریالاصفهانی، عمادالدین محمد بن محمد بن حامد. (1400 ق). تاریخ الدوله آلالسلجوق. تحقیق لجنه احیاالتراثالعربی فیدارالآفاقالجدیده.چ 3. بیروت: دارالآفاقالجدیده.
- الحسینی، علی بن ناصر بن علی. (1993 م). اخبارالدوله السلجوقیه. اعتنی بتصحیحه محمد اقبال. بیروت: دارالآفاقالجدیده.
- سبطبن الجوزی، شمسالدین ابیالمظفر یوسف بن قزاوغلی بن عبدالله. (1434 ق). مرآهالزمان فی تواریخالاعیان. 20. دمشق: شرکه الرساله العالمیه.
- طقوش، محمدسهیل. (1431 ق). تاریخالزنکیین فیالموصل و بلادالشام. چ 3.، بیروت: دارالنفائس.
ج. منابع انگلیسی - Bosworth, C. E. (1995). Saldjukids, Encyclopedia of Islam, Editor E, J. Brill. V 7. 936 – 959. - Peacock, A. C. S. (2015). The great Seljuk empire. Edinburgh: University press. - Guedy, D. D. (2015). »New Trends in The Political History of Iran Under the Great Saljuqs (11 th – 12 th Centuries)«. History Compass. 13/7, p:321 – 327. د. منابع ترکی - Yazar, N. (2011). »Kirman meliki kavurd beyin buyuk selcuklutahtini ele gecirme tesebbusleri«. hititi universitesi ilahiyat facultesi, c. 10, sayi: 19, ss. 221 – 237. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 379 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 283 |
||