آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,083 |
آیکونوگرافی نماد عقرب در آثار تمدن جیرفت | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 20، شماره 40، دی 1400، صفحه 201-231 اصل مقاله (2.01 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2021.17722.2183 | ||
| نویسندگان | ||
| سارا صادقی نیا* 1؛ نجیبه رحمانی2 | ||
| 1استادیار گروه هنرهای دیجیتال، دانشکده هنر، دانشگاه دامغان، سمنان، ایران. | ||
| 2دانشجوی رشته پژوهش هنر دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| تمدن جیرفت با قدمت پنج‌هزار ساله، یکی از باشکوهترین تمدنهای ایران است، که در سال ١٣٧٩ خورشیدی کشف و پس از مدتی مورد توجه باستانشناسان قرار گرفت. عمده آثار بهجا مانده از تمدن جیرفت مربوط به کندهکاریهای اشیا سنگ صابون است که با نقوش متنوعی از جمله نقوش گیاهی، انسانی، حیوانی، موجودات خیالی و فضاهای معماری آراسته و گاهاً برخی سنگنشان شدهاند. در میان این نقوش، با بررسیهای انجام شده مشخص شد، نقش عقرب، پس از نقش مار بیشترین میزان فراوانی را نزد مردم این تمدن دارا بودهاست. نقش عقرب به دو صورت طبیعی و خیالی ترسیم شدهاست که در نوع خیالی آن به صورت ترکیب با انسان دیده میشود. نقش عقرب-انسان در میان نقوش موجودات خیالی جیرفت، بیشترین درصد فراوانی را دارد که نشان از جایگاه ویژه آن به لحاظ مفهومی و اسطورهای است. در این مقاله با توجه به جایگاه نقش عقرب به تحلیل آثار در جیرفت پرداخته میشود. هدف این مقاله مطالعه نقش عقرب به صورت آیکونوگرافی است. آیکونوگرافی، یک روش تفسیر در تاریخ فرهنگ و تاریخ هنر است که پس‌زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی موضوعات و الگوها را در هنرهای دیداری آشکار می‌کند. بدین جهت با روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای و اسنادی پرداخته شدهاست. نتیجه تحقیق جنبههای شمایل شناسانه نقش عقرب را مورد مطالعه قرار داده است و نهایتاً با آوردن نقوش در جدول و رسامی کردن طرحها، به تحلیل یافتهها پرداخته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیکونوگرافی؛ آیین؛ تمدن جیرفت؛ عقرب؛ عقرب-انسان؛ نماد | ||
| مراجع | ||
|
- ایاز، حمید و طحان، احمد.(1395). «خرفستران در اندیشه ایرانیان براساس اوستا وشاهنامه». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. سال 12، شماره22، صص11-52.
- ابراهیمی، معصومه.(1392).«بررسی سیر تحول مفهومی دیو در تاریخ اجتماعی و ادبیات شفاهی». دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، ش 2 دوره اول، صص53-82 .
- اسمیت، ژوئل.(1387). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمه شهلا برادران خسروشاهی. چ چهارم. تهران: فرهنگ معاصر.
- افضلطوسی، عفتالسادات.(1393). طبیعت در هنر باستان.چ اول. تهران: مرکب سپید و دانشگاه الزهرا.
- آقاعباسی، زهرا.(1389). نقشمایههای نویافته در حوزه هلیلرود.چ اول.کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
- استخری، پروین.(1381). «میترائیسم». نامه انجمن. شماره 7، صص 150-160.
- بهار، مهرداد.(1384). پژوهشی در اساطیر ایران.چ سوم. تهران: نشر آگه.
- بلک، جرمی و گرین، آنتونی.(1385). فرهنگ نامه خدایان. دیوان و نمادهای بین النهرین باستان. ترجمه: پیمان متین. چ سوم. تهران: امیرکبیر.
- بصیری، محمدصادق. صرفی، محمدرضا.(1384).«نگاهی به محتوای اسطورهای انگارههای درخت در تمدن جیرفت». مجله مطالعات ایرانی. ش 8، صص 31-52.
- پیتمن، هولی.(1392). «هنر عصر مفرغ در ایران: فصل جدیدی از کنار صندل». مجموعه مقالههای دومین همایش بینالمللی تمدن حوزه هلیلرود: جیرفت. تهران: فرهنگستان هنر.
- پرو، ژان.(1386).« نگاهی به نقوش بازمانده از جیرفت». ترجمه زهرا نوایی. آینه خیال. شماره2، صص70-77.
- پوپ، آرتور آپهام و اکرمن، فیلیپس.(1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز، ترجمه سیروس پرهام و گروه مترجمان. چ اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- جانبازی، فاطمه.(1391). «نقشمایه عقرب در آثار تمدنهای پیش از تاریخ ایران». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شماره7، بهار و تابستان.
- حفظی یکتا، امیر.(1392). «پژوهشی در آیین مهر و میترائیسم». حافظ. شماره 103، صص 7-16.
- خسروی، الهه.(1388). «بررسی تطبیقی موجودات تلفیقی در هنر ایران و میانرودان». نقشمایه. سال دوم، ش4، صص7-16.
- ژیران، فدلاپورت، ل.لاکوئه،گ.(1382). اساطیر آشور و بابل. ترجمه ابوالقاسم اسماعیلپور. چ اول. تهران: انتشارات کارون.
- سرخوش کریتس، وستا.(1383). اسطوره های ایرانی. ترجمه عباس مخبر. چ نهم. تهران: نشر مرکز.
- صحتمنش، رضا.(1398).«خوانش توتمی نقوش جانوری تمدن حوزهی هلیلرود جیرفت(هزاره سوم ق م)». نشریه پژوهشهای باستان شناسی ایران. دوره 9، ش 20، صص 55-74.
- عفیفی، رحیم.(1383). اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی. چ دوم. تهران: توس.
- فرنبغدادگی.(1369).بندهش. ترجمه مهرداد بهار.چ پنجم. تهران: توس.
- کرباسیان، ملیحه.(1384). فرهنگ الفبایی موضوعی اساطیر ایران باستان، تهران: نشر اختران.
- کوپر، جی. سی.(1382). فرهنگ نگارهای نمادهای کهن. ترجمه رقیه بهزادی، تهران: صبحدم.
- کاوینگتون، ریچارد.(1386). «جیرفت چه بود».ترجمه آذین خشنود شریعتی، آینه خیال، شماره2، صص 36-41.
- گرترود، جابز.(1370). سمبل ها. ترجمه محمدرضا بقا پور. چ اول.تهران: مترجم.
- مجیدزاده، یوسف.(1379). تاریخ و تمدن بین النهرین (اوضاع فرهنگی- اجتماعی). چ اول. جلد دوم. تهران: سحاب.
- مجیدزاده، یوسف.(1383). جیرفت کهن ترین تمدن شرق. چ اول. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ملکزاده بیانی.(1363). تاریخ مهر در ایران. چ دوم. تهران: انتشارات یزدان.
- ورمازرن، مارتین.(1390). آیین میترا. ترجمه بزرگ نادرزاد،.چ هشتم. تهران: نشرچشمه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 661 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 401 |
||