آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,379,998 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,062 |
تبادل، تعامل و بازتولید گفتمان‌های سیاسی قرن هشتم هجری در دیوان حافظ شیرازی | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| مقاله 14، دوره 21، شماره 41، تیر 1401، صفحه 467-494 اصل مقاله (1.51 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2022.18279.2225 | ||
| نویسنده | ||
| محمد کشاورز (بیضایی)* | ||
| دانشگاه تبریز | ||
| چکیده | ||
| اثر هنری محصول تبادل، تعامل میان خالق اثر با منابع جمعی و شبکه‌هایی بسیط و پیچیده از سنّت‌ها، گفتمان‌ها و نهادهای تاریخی، سیاسی و اجتماعی است. دیوان حافظ، چونان مینیاتوری ظریف و هنرمندانه، نمونه بارزی از بازنمایی، بازتولید گفتمان‌ها و عناصر سیاسی قرن هشتم هجری است که بررسی ابعاد و زوایای آن می‌تواند، افزون بر شناخت گفتمان‌های سیاسی این دوره، نقش این گفتمان‌ها را در شکل‌بخشی به روابط متن و تاریخ، تشریح و تبیین نماید. این جستار با روشی تحلیلی-توصیفی و استعانت ممکن از رویکرد تاریخ‌گرایی نو، گفتمان‌های سیاسی عصر حافظ، چگونگی تعامل و بازتولید این گفتمان‌ها، همچنین میزان تقویت و طرد آن در دیوانش را در کانون توجه خود قرار داده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که گفتمان‌هایی نظیر: گفتمان خسروانی و ایرانی آل اینجو، گفتمان شریعت‌محور آل مظفر، همچنین گفتمان ترک‌مدارانة تیمور، از زمره گفتمان‌های مسلط و غالب قدرت در عصر حافظ می‌باشند که در دیوان وی با شبکهای از عناصر، نمادها، دال‌ها و مدلول‌های شناور بازتولید شده‌اند. دیوان حافظ سوای دوران سلطنت امیر مبارزالدین مظفری غالباً ساختی نمادین و تقویت‌بخش به گفتمان‌های سیاسی آل اینجو و حاکمان مظفری است. چنانچه بازتولید نام محتسب، با شبکهای از تداعی‌های منفی، استعاره‌ای انتشار یافته از تقابل با گفتمان جزمی‌گرایانة این امیر مظفری است. حافظ در پایان عمر با افول و فروپاشی خاندان مظفری و گفتمان آنان، به گفتمان مسلط و ترک‌مدارانة تیموریان اقبال نشان داده؛ اما با نابسامانی دوبارة اوضاع زمانه و ناامیدی از گفتمان ترک‌مدارانه، آرزوی تحقّق گفتمان خسروانی قدرت را، باری دیگر در دیوانش تقویت نموده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| گفتمان‌های سیاسی؛ تاریخ‌گرایی نوین؛ قرن هشتم؛ دیوان حافظ. تعامل؛ تبادل | ||
| مراجع | ||
|
الف. منابع فارسی
- آدامووا، ا. ت و ل. ت گیوزالیان. (1386). نگاره‌های شاهنامه. ترجمه زهره فیضی. تهران: فرهنگستان هنر.
- آژند، یعقوب. (1388). «تعامل فرهنگ‌های ایرانی، ترکی و اسلامی در سده هشتم و نهم قمری». تاریخ ایران شماره 5/ 60. صص: 16- 1.
- ابن بطوطه .(1376). سفرنامه ابن بطوطه (رحله‌بن‌بطوطه). جلد1. ترجمه: محمدعلی موحد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
- بحرانی‌پور، علی؛ زارعی، سیده زهرا. (1389). «خاستگاه‌های اقتدار و مقبولیت اجتماعی سلسله آل اینجو،754- 725ه.ق». فصلنامه تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س). سال بیستم. دوره جدید. شماره 8. پیاپی. صص: 53- 29.
- پاینده، حسین. (1397). «خوانش متن به مثابه‌ی تاریخ‌گرایان نوین (تحلیل گفتمان‌های سووشون)». مطالعات فرهنگی و ارتباطات. شماره 53. صص: 39- 11.
- پین، مایکل. (1386). فرهنگ اندیشه انتقادی از روشن‌فکری تا پسامدرنیته. ترجمه پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
- تایسن، لیس. (1387). نظریه‌های نقد ادبی معاصر. ترجمه مازیار حسین‌زاده و فاطمه حسینی. تهران: نگاه امروز، حکایت قلم نوین.
- حافظ، شمس‌الدین محمد. (1394). دیوان حافظ، براساس نسخه غنی و قزوینی. به کوشش: رضا کاکایی دهکردی، چاپ6، تهران: ققنوس.
- خسروبیگی، هوشنگ؛ صادقی‌فرد، مژگان. (1397). «بررسی بنیان‌های مشروعیّت حکومت آل مظفر (795- 713ق)». مطالعات تاریخ اسلام. سال دهم. شماره 39. صص: 49- 27.
- خیراندیش، عبدالرسول. (1380). «ترک شیرازی، گذری و نظری بر ترکان در عصر حافظ». کنگره یادروز حافظ؛ حافظ‌پژوهی. دفتر چهارم. به کوشش جلیل سازگار نژاد. شیراز: مرکز حافظ‌شناسی.
- رئیس‌السادات، تهمینه؛ عباسی، جواد؛ مرادی‌نسب؛ حسین. (1390). «نقش آل مظفر در تمدن اسلامی». تاریخ در آیینه پژوهش. شماره دوم. صص: 106- 83.
- شبانکاره‌ای، محمّد بن علی بن محمّد. (1381). مجمع‌الانساب. دو مجلد. محقّق و مصحّح: میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
- شجاع شیرازی، (1356). انیس الناس. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و کتاب.
- سانتو، ایوان. (1387). «جام‌های برنجی از فارس در بوداپست». مجموعه چکیده مقالات گردهمایی مکتب شیراز. تهران: فرهنگستان هنر.
- طباطبایی، جواد. (1387). تاریخ اندیشه سیاسی در ایران. تهران: کویر.
- عبدالرزاق سمرقندی، کمال‌الدین. (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. 4 مجلد. مصحح: عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- عبید زاکانی. (1393). کلیات. تصحیح، تحقیق، شرح و ترجمه حکایات عربی از پرویز اتابکی. تهران: زوار.
- غنی، قاسم .(1383). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ؛ تاریخ عصر حافظ یا تاریخ فارس و مضافات و ایالات مجاوره در قرن هشتم. به‌علاوه مقدّمه به قلم استاد علامه قزوینی.جلد1. چاپ9 تهران: زوار.
- فتحی، حسین. (1391) .«بررسی نقاط ضعف و قوّت خوانش غزلی از حافظ طبق رویکرد تاریخ‌گرایی قدیم». ششمین همایش ملی پژوهش‌های ادبی. دانشگاه شهید بهشتی و انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی.
- کتبی، محمود . (1364). تاریخ آل‌مظفر. مصحح: عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر.
- کشاورز بیضایی، محمد و فرود کشاورز بیضایی. (1398) . «تحلیلی بر معرفت تاریخی حافظ». مجله مطالعات ایرانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان سال 18. شماره 39.
- معین‌الدین یزدی، جلال‌الدین محمّد. (1326). مواهب الهی. جلد 1 با تصحیح و مقدمه سعید نفیسی طهران: اقبال.
- میرزا بابازاده فومشی، بهنام؛ خجسته پور، آدینه؛ (1394). «خوانش متفاوت متون کلاسیک فارسی در پرتو تاریخ گرایی نو». مجله متن پژوهی ادبی. شماره 63. صص:182- 161
- میلانی، عباس. (1380). تجدّد و تجدّدستیزی در ایران. تهران: اختران.
ب. منابع انگلیسی
- Abrams, m. h. and Geoffrey Galt Harpham. (2005).Aglossary of literery terms, Athed. Boston, MA: Thomson wadsworth. - Bressler, Ch.E. (1994). Literary Criticism: An Introduction to Theory and Practice. Englewood Cliffs: Prentice Hall. - Limbert, John, (2004), “shiraz the age of hafez”, London: university of Washington - RABINOW. P. (1985). The Foucault reader, edited by Paul Rabinow, New York, pantheon books. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 299 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 244 |
||