دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,380,003
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,068
سلطانی قدیم, حسین, چهرقانی, رضا. (1402). بررسی سبک‌شناختی سطح زبانی افسانۀ گلریز اثر ضیاء‌الدّین نخشبی. , 26(53), 141-176. doi: 10.22103/jll.2023.21224.3053
حسین سلطانی قدیم; رضا چهرقانی. "بررسی سبک‌شناختی سطح زبانی افسانۀ گلریز اثر ضیاء‌الدّین نخشبی". , 26, 53, 1402, 141-176. doi: 10.22103/jll.2023.21224.3053
سلطانی قدیم, حسین, چهرقانی, رضا. (1402). 'بررسی سبک‌شناختی سطح زبانی افسانۀ گلریز اثر ضیاء‌الدّین نخشبی', , 26(53), pp. 141-176. doi: 10.22103/jll.2023.21224.3053
سلطانی قدیم, حسین, چهرقانی, رضا. بررسی سبک‌شناختی سطح زبانی افسانۀ گلریز اثر ضیاء‌الدّین نخشبی. , 1402; 26(53): 141-176. doi: 10.22103/jll.2023.21224.3053

بررسی سبک‌شناختی سطح زبانی افسانۀ گلریز اثر ضیاء‌الدّین نخشبی

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 26، شماره 53، تیر 1402، صفحه 141-176    اصل مقاله (1.27 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2023.21224.3053
نویسندگان
حسین سلطانی قدیم1؛ رضا چهرقانی* 2
1دانشگاه بین‌المللی امام خمینی
2استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی د انشگاه بین المللی امام خمینی
چکیده
کتاب «افسانۀ گلریز» اثر ضیاءالدین نخشبی، شاعر و نویسندۀ قرن هشتم، اثری عاشقانه است که با تلفیقی از نظم و نثر نوشته شده و وجوهی از فرهنگ عامّه روزگار مؤلف را بازتاب می‌دهد. باتوجّه به اینکه کتاب یاد شده-برخلاف طوطی‌نامه اثر دیگر مؤلف- کمتر شناخته شده و مورد مطالعه قرارگرفته است، ضرورت دارد این متن داستانی از زوایای گوناگون از جمله مطالعات سبک‌شناسانه مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. مقالۀ پیش رو در پاسخ به این ضرورت کوشیده است، سطح زبانی «افسانۀ گلریز» را بررسی و ویژگی‌های آوایی، واژگانی و نحوی این اثر را کشف، استخراج، طبقه‌بندی و تحلیل نماید. نتایج حاصل از تحقیق که با روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، نشان می‌دهد که در این متن، انواع فرایندهای واجی به کار رفته است؛ اما فراوانی آن به اندازۀ متن­های قرن­های قبل نیست. انواع سجع، تضمین­المزدوج، موازنه، انواع جناس، واج­آرایی، تکرار و تتابع اضافات با هدف تقویت موسیقی سخن به کار رفته است. در این اثر واژگان حسی فراوانی بیشتری دارد و سبک آن شفاف است. همچنین وجود واژگان مهجور عربی فراوان، تعدادی واژۀ مهجور فارسی و ترکیب­سازی­های بدیع از دیگر ویژگی‌های سبکی افسانۀ گلریز محسوب می‌شود. سبـک کتاب هیجان­انگیز و عاطفی و بسامد جمله­های عطفی فراوان است؛ سخن با شتاب همراه است و نثر ضرباهنگی پویا دارد. جمله­ها در این کتاب معمولاً سـاده و کوتاه‌ا‌ند و جمله­های مرکب بسامد کم‌تری دارند. بیشتر جمله­ها وجه اخباری دارند و گاه تقدیم اجزای جمله موجب نشانه­دار شدن چیدمان گشته است. فراوانی فعل­های ساده و فعل­های ماضی، حذف فعل به قرینه و بسامد بالای قید از ویژگی‌های سبکی اثر است که موجب طولانی شدن جمله‌ها شده ‌است.
­
کلیدواژه‌ها
نثر فارسی قرن هشتم؛ افسانۀ گلریز؛ ضیاءالدّین نخشبی؛ سبک‌شناسی؛ سطح زبانی
مراجع
  1. احمدی گیوی، حسن. (1380). دستور تاریخی فعل. ج 1. تهران: قطره.
  2. اسدی، سمیه و علیـزاده، ناصـر. (1396). «ساختـار نحـوی معارف بهاءولد بر اساس الگوی سـبک­شناسی لایه­ای». فصلنامۀ متن­شناسی ادب فارسی. دورۀ 9، شمارۀ 4، 1-21.
  3. انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن. (1387). دستور زبان فارسی 2. چاپ چهارم. تهران: فاطمی.
  4. بهار، محمدتقی. (1384). سبک­شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی. ج 1. چاپ هشتم. تهران: امیرکبیر.
  5. تقوی، محمد. (1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی (بررسی حکایت‌های حیوانات «فابل‌ها» تا قرن دهم). تهران: روزنه.
  6. دانش‌پژوه، منوچهر. (1387). جایگاه نثر شیراز و فارس در تحول نثر فارسی در سده‌های هفتم تا نهم هجری. تهران: فرهنگستان هنر.
  7. درپر، مریم. (1391). سبک­شناسی انتقادی: سبک­شناسی نامه‌های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علم.
  8. ذوالفقاری، حسن. (1391). «افسانۀ گلریز». دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران. زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة­المعارف بزرگ اسلامی، ج 1، 551-552.
  9. رستگار فسایی، منصور. (1397). انواع نثر فارسی. چاپ هشتم. تهران: سمت.
  10. سامی، شمس­الدین. (1316 ق). قاموس­الاعلام: تاری‍خ‌ و ج‍غ‍راف‍یای‌ ل‍غات‍ن‍ی‌ و ت‍ع‍ب‍یر اص‍ح‍ل‍ه. ج 6. استانبول: مهران.
  11. سیدقاسم، لیلا. (1396). بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی. تهران: هرمس.
  12. سیمپسون، پاول. (1398). سبک­شناسی. ترجمۀ نسرین فقیه ملک­مرزبان. تهران: دانشگاه الزهرا.
  13. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1371). شاعر آینه­ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل). چاپ سوّم. تهران: آگاه.
  14. شفیعیون، سعید. (1401). «نسخه­شناسی و گونه­شناسی مناظرالأنوار». مجلۀ کهن­نامۀ ادب پارسی. دورۀ 13، شمارۀ 1، 415-439.
  15. شمیسا، سیروس. (1386). کلیات سبک­شناسی. چاپ دوم. ویرایش دوم، تهران: میترا.
  16. شیری، قهرمان. (1398). نثر فارسی تکوین و تکامل از عصر سامانی تا دورۀ سلجوقی. تهران: ورا.
  17. صدیقیان، مهین­دخت. (1383). ویژگی­های نحوی زبان فارسی در نثر قرن پنجم و ششم هجری. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  18. صفا، ذبیح­الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران. ج 3، بخش 2. چاپ هفتم. تهران: فردوس.
  19. صفوی، کورش. (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات. ج 1: نظم. چاپ سوم. تهران: سورۀ مهر.
  20. طباطبایی، علاءالدین. (1395). فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
  21. غلامرضایی، محمد. (1394). سبک‌شناسی نثر پارسی از قرن چهارم تا قرن سیزدهم. تهران: سمت.
  22. فالر، راجر و دیگران. (1381). زبان­شناسی و نقد ادبی. ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده. ویراست دوم. تهران: نی.
  23. فتوحی، محمود. (1391). سبک­شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
  24. فخرالدین اسعد گرگانی. (1337). ویس و رامین. به اهتمام محمدجعفر محجوب. تهران: بنگاه نشر اندیشه.
  25. فرشیدورد، خسرو. (1382). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. ج 2، چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  26. فرشیدورد، خسرو. (1388). دستور مفصل امروز. چاپ سوم. تهران: سخن.
  27. فروزنده، مسعود و بنی‌طالبی، امین. (1394). «ارتباط کاربرد واژه با نگرش شاعر در ویس و رامین». نشریّه ادب و زبان. سال 18، شماره 38، 292-314.
  28. قاسمی، ضیاء. (1393). سبک ادبی از دیدگاه زبان­شناسی. تهران: امیرکبیر.
  29. کردی، رسول. (1401). سبک نثر فنی. تهران: مهر و دل.
  30. لعلی بدخشی، ل‍ع‍ل‌ب‍ی‍گ‌ب‍ن‌ ش‍اه‌ق‍ل‍ی‌ س‍ل‍طان. (1376). ث‍م‍رات­ال‍ق‍دس‌ من‌ ش‍ج‍رات‌­الانس‌. م‍ق‍دّم‍ه‌، ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و ت‍علیقات‌ ک‍م‍ال‌ ح‍اج‌س‍ی‍دج‍وادی. ت‍ه‍ران‌: پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ و م‍طال‍عات‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی.‌
  31. محجوب، محمدجعفر. (1386). ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعۀ مقالات دربارۀ افسانه‌ها و آداب رسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری. چاپ سوم. تهران: چشمه.
  32. محدث دهلوی، عبدالحق. (1383). اخبارالاخیار فی اسرارالابرار. تصحیح و توضیح علیم اشرف­خان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  33. محمدی­افشار، هوشنگ و شایان­مهر، کبری. (1396). «سبک­شناسی لایه­ای مجموعۀ اشعار قیصر امین­پور». مجلۀ ادبیات پایداری. دورۀ 9، شمارۀ 16، 259-281.
  34. مدرس، محمدعلی. (1374). ری‍ح‍انة‌الادب‌ ف‍ی‌ ت‍راج‍م‌ال‍م‍ع‍روف‍ی‍ن‌ ب‍ال‍ک‍نیة‌ او الل‍ّقب. ج 6. چاپ چهارم. تهران: خیام.
  35. مرتضایی، سیدجواد. (1394). «بدیع» از بلاغت. تهران: زوار.
  36. معدن­کن، معصومه و الیاسی­پور، عزیز. (1388). «ساختار داستان­نویسی هندی و ویژگی­های آن». مجلۀ زبان و ادب فارسی. دورۀ 52، شمارۀ 211، 135-152.
  37. نخشبی، ضیاءالدّین. (1369). سلک­السلوک. تصحیح غلامعلی آریا. تهران: زوّار.
  38. نخشبی، ضیاءالدین. (1377). افسانۀ گلریز. تهران: روزنه.
  39. نخشبی، ضیاءالدّین. (1388). جزئیات و کلیات (چهل­ ناموس) مشهور به «ناموس اکبر». تصحیح علی­محمد مؤذّنی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  40. میرانصـاری، علی. (1393). «ادبیات ایران در دورۀ خوارزمـشاهیان». تاریـخ جامـع ایران. تهـران: مرکـز دائرة­المعارف بزرگ اسلامی، ج 15، 653-693.
  41. میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت. (1377). واژه­نامۀ هنر داستان­نویسی: فرهنگ تفصیلی اصطلاح­های ادبیات داستانی. تهران: کتاب مهناز.
  42. میرفخرایی، حسین. (1386). نقد نثر فارسی در دورۀ مغول. تهران: ثالث.
  43. وحیدیان کامیار، تقی و عمرانی، غلامرضا. (1382). دستور زبان فارسی. چاپ چهارم. تهران: سمت.
  44. وردانک، پیتر. (1393). مبانی سبک­شناسی. ترجمۀ محمد غفاری. ویراست 2، تهران: نی.
  45. وفایی، عباسعلی. (1392). دستور توصیفی: بر اساس واحدهای زبان فارسی. تهران: سخن.
  46. هرن، پاول و هوبشمان، هاینریش. (2536). اساس اشتقاق فارسی. ترجمه و تنظیم با نقل شواهد فارسی و پهلوی از جلال خالقی مطلق. ج نخست: آ- خ. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  47. یلمه­ها، احمدرضا و احمدشمسی، زهرا. (1395). «بررسی و تحلیل داستان عاشقانۀ گلریز ضیاءالدین نخشبی». مجلۀ مطالعات ایرانی. دورۀ 15، شمارۀ 29، 219-233.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 136
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 133


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب