آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,078 |
نگاهی به درون‌مایه‌هایِ همسان در: حماسۀ گیل‌گمش، سرودِ مروارید و متن‌هایِ مانوی | ||
| نشریه ادبیات تطبیقی | ||
| مقاله 2، دوره 15، شماره 29، اسفند 1402، صفحه 33-80 اصل مقاله (1.43 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jcl.2023.21844.3643 | ||
| نویسنده | ||
| حمیدرضا اردستانی* | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران | ||
| چکیده | ||
| حماسۀ گیل‌گمش و سرودِ مروارید دو میراثِ بزرگِ بشری هستند که اثرِ نخستین در 2100 پیش از میلادِ مسیح و دومین اثر در نیمۀ دومِ سدۀ نخستِ میلادی (میانِ 50 تا 70) به نگارش درآمده است. به نظر می‌رسد این دو اثر که یکی قالبی حماسی و دیگر عرفانی دارد و ظاهراً متفاوت می‌نمایند، از درون‌مایه‌هایی همسان بهره‌مندند و هر دو در شکل‌دهیِ اندیشه‌ها و باورهایِ مانی و مانویان تأثیرگذار بوده است؛ به این معنا که مادری تأثیرگذار (مادرِ حیات)، شاهزاده‌ای به فراموشی گرفتار آمده، وجودِ همزادی چون نَرْجَمیگ، قهرمانی مانندِ هرمزدبغ که به سرزمینِ تاریکی می‌تازد، وجودِ شیرچهر اژدهایی اهریمنی، لباسِ رزم برکَندن و تاج بر سر نهادن پس از رهایی از تن و جهان، وجودِ مادینه‌ای گُمراه‌کُننده و همین‌طور پدر و دختری اهریمنی (اَشَقْلون و مُردیانگ) که در پیِ گمراه‌ساختنِ سرنمونِ انسان‌ها هستند، وجودِ کشتی‌رانی رستگارکننده و آگاهی‌بخشی دلسوز (عیسایِ درخشان)، انسان‌ایزدی خورشیدگونه (مانی) و مقولۀ آزار نرساندن به حیوانات در مانویّت، همگی مقوله‌هایی است که در حماسۀ گیل‌گمش و سرودِ مروارید یافت می‌شود. نتایجِ پژوهش نشان می‌دهد که مانی و مانویان از این دو اثر که یکی به میان‌رودان تعلّق دارد و در پیوند با نژادِ سامی و دیگر به فرهنگِ پارتی ـ اشکانی متعلّق است، تأثیر پذیرفته‌اند و در این همسانی و الگوپذیری، می‌توانیم آمیزش و تعاملِ فرهنگِ ایرانی را با دیگر فرهنگ‌ها و باورها ببینیم. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| گیل گمش؛ سرود مروارید؛ مانی؛ مانویت | ||
| مراجع | ||
|
کتابنامه
الف.منابع فارسی
-ابن‌النّدیم، محمّد بن اسحاق. (1381). الفهرست. تحقیقِ رضا تجدّد. تهران: اساطیر.
- ابوالقاسمی، محسن. (1387). مانی به روایتِ ابن‌ندیم. تهران: طهوری.
- اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1400 الف). مانی و مانویّت (هفت گفتار در تأثیرپذیری‌ها و تأثیرگذاری‌هایِ کیشِ مانی). تهران: نگاهِ معاصر.
-اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1400 ب). مسیحِ مانوی (تصویری از عیسایِ مانویان در هفت جستار). تهران: نگاهِ معاصر.
- استورم، ریچل. (1396). اسطوره‌ها و افسانه‌هایِ شرق. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: چشمه.
-اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1387). اسطورۀ آفرینش در آیینِ مانی. تهران: کاروان.
- الیاده، میرچا. (1391 الف). اسطوره و واقعیّت. ترجمۀ مانی صالحی علّامه. تهران: کتابِ پارسه.
- الیاده، میرچا. (1391 ب). تصاویر و نمادها. ترجمۀ محمّدکاظم مهاجری. تهران: کتابِ پارسه.
- الیاده، میرچا. (1394). رساله در تاریخِ ادیان. ترجمۀ جلال ستّاری، تهران: سروش.
- الیاده، میرچا. (1395). تاریخِ اندیشه‌هایِ دینی. ترجمۀ بهزاد سالکی. تهران: کتابِ پارسه.
- بری، مایکل. (1394). تفسیرِ مایکل بری بر هفت‌پیکرِ نظامی. ترجمۀ جلال علوی‌نیا. تهران: نی.
- بِلان، یانیک. (1380). پژوهش در ناگزیریِ مرگِ گیل‌گمش. ترجم جلال ستّاری. تهران: مرکز.
- بلک، جرمی و آنتونی‌گرین. (1385). فرهنگ‌نامۀ خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النّهرین باستان. ترجمۀ پیمان متین. تهران: امیرکبیر.
- بنونیست، امیل. (1386). دینِ ایرانی بر پایۀ متن‌هایِ معتبرِ یونانی. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
- بهار، مهرداد و ابوالقاسم اسماعیل‌پور. (1394). ادبیّاتِ مانوی. تهران: کارنامه.
- بیرونی، ابوریحان. (1389). آثار‌الباقیه عن القرون الخالیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.
- تقی‌زاده، سیّد حسن. (1381). بیست مقالۀ تقی‌زاده. ترجمۀ احمد آرام و کی‌کاووس جهانداری. تهران: علمی و فرهنگی.
- تقی‌زاده، سیّد حسن. (1388). مقالاتِ تقی‌زاده (دربارۀ مانی). تهران: توس.
- حصوری، علی. (1400). عرفان‌شناخت. تهران: چشمه.
- حماسۀ گیل‌گمش. (1389). به روایتِ دُنا رِزِنْبِرگ، برگردانِ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
- داتی، ویلیام. (1392). اساطیرِ جهان. برگردانِ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: چشمه.
-دالّی، استفانی. (1400). «حماسۀ گیل‌گمش و مضامینِ مانویِ آن». مانی و مانویّت (هفت گفتار در تأثیرپذیری‌ها و تأثیرگذاری‌هایِ کیشِ مانی). ترجمۀ حمیدرضا اردستانی رستمی. تهران: نگاهِ معاصر. صص 85-124.
- دِکْرِه، فرانسوا. (1380). مانی و سُنّتِ مانوی. ترجمۀ عبّاس باقری. تهران: فرزان‌روز.
- رضی، هاشم. (1384). آیینِ مُغان (پژوهشی دربارۀ دین‌هایِ ایرانی). تهران: سخن.
- زبورِ مانوی. (1388). ترجمۀ قبطی به انگلیسی: چارلز رابرت سیسل آلبری و هوگو ایبشر. ترجمۀ انگلیسی به فارسی: ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1376). دنبالۀ جست‌وجو در تصوّفِ ایران. تهران: امیرکبیر.
- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1377). ارزشِ میراثِ صوفیّه. تهران: امیرکبیر.
- ستّاری، جلال. (1384). پژوهشی در اسطورۀ گیل‌گمش و افسانۀ اسکندر. تهران: مرکز.
- سرکاراتی، بهمن. (1393). سایه‌هایِ شکار شُده (گُزیدۀ مقالاتِ فارسی). تهران: طهوری.
- شاپیرا، دُن. (1400). «مانیخیوس، زیوندگ گریو و چند عنوان و اصطلاحِ مانویی دیگر». مانویّت. ترجمۀ الهه گُل‌بستان. تهران: ثالث. صص 219-267.
- شالیان، ژرار. (1387). گنجینۀ حماسه‌هایِ جهان. ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی. تهران: چشمه.
- شروو، پرادز اُکتور. (1400). «حماسۀ ایرانی و کتابِ غولانِ مانوی». مانی و مانویّت (هفت گفتار در تأثیرپذیری‌ها و تأثیرگذاری‌هایِ کیشِ مانی). ترجمۀ حمیدرضا اردستانی رستمی. تهران: نگاهِ معاصر. صص 13-60.
- کفالایا (نسخۀ موزۀ برلین). (1395). برگردانِ تطبیقی از ترجمۀ آلمانی و انگلیسیِ نسخۀ قبطی: مریم قانعی و سمیّه مشایخ. تهران: طهوری.
-کلیم‌کایت، هانس یواخیم. (1384). هنرِ مانوی. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
- گیل‌گمش (کهن‌ترین حماسۀ بشری). (1392). مترجمِ لوح‌هایِ میخی: جرج اسمیت، ترجمۀ آلمانی: گئورک پورکهارت. ترجمه به فارسی: داوود منشی‌زاده. تهران: دات.
- لیگ، گوندولین. (1385). فرهنگِ اساطیرِ شرقِ باستان. ترجمۀ رقیّه بهزادی. تهران: طهوری.
- مؤذّن‌جامی، محمّد‌مهدی. (1388). ادب پهلوانی (مطالعه‌ای در تاریخِ ادبِ دیرینۀ ایرانی از زردشت تا اشکانیان). تهران: ققنوس.
- متنِ کاملِ طومارهایِ بحرالمیّت (آثارِ فرقه‌ای). (1397). با مقدّمه و حواشیِ پرفسور گزا ورمز. ترجمۀ سعید کریم‌پور. تهران: پژوهشگاهِ علوم انسانی و مطالعاتِ فرهنگی.
- نیبرگ، هنریک ساموئل. (1383). دین‌هایِ ایرانِ باستان. ترجمۀ سیف‌ٱلدّین نجم‌آبادی. کرمان: دانشگاهِ شهید باهنرِ کرمان.
- نیولی، گراردو. (1373). «آیینِ مانوی». آیینِ گنوسی و مانوی. ویراستۀ میرچا الیاده. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکرِ روز. صص 119- 159.
- وارنِر، رکس. (1389). دانش‌نامۀ اساطیرِ جهان. برگردانِ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
- ویدن‌گرن، گئو. (1387). مانی و تعلیماتِ او. ترجمۀ نزهت صفایِ اصفهانی. تهران: مرکز.
- ویدن‌گرن، گئو. (1395). جان‌مایۀ ایرانی (از آغاز تا ظهورِ اسلام). ترجمۀ شهناز نصرالهی. تهران: پرسش.
- ویدن‌گرن، گئو. (1397). رویاروییِ فرهنگیِ ایرانیان و سامیان در روزگارِ پارتیان. ترجمۀ بهار مختاریان. تهران: آگه.
- نظامیِ گنجوی، الیاس بن یوسف. (1393). هفت‌پیکر. با تصحیح و حواشیِ حسن وحید دستگردی. به کوششِ سعید حمیدیان. تهران: قطره.
- هالْروید، استوارت. (1395). ادبیّاتِ گنوسی. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
- هنریکس، آلبرت. (1400). «مانی و مغتسلۀ بابِل: مواجهه‌ای تاریخی»، مانویّت، ترجمۀ الهه زهرا مؤدّب، تهران: ثالث. صص 269-333.
- هوک، سیموئل هنری. (1381). اساطیرِ خاورمیانه. ترجمۀ علی‌اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- یوناس، هانس. (1398). کیشِ گنوسی (پیامِ خدایِ ناشناخته و صدرِ مسیحیّت). ترجمۀ ماشاءالله کوچکی میبدی و حمید هاشمی کهدانی. قُم: دانشگاهِ ادیان و مذاهب.
ب: منابعِ غیرِ فارسی - Baker-Brian, N. J. (2011). Manichaeism. Clark. - Boyce, M. (1975). A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian. Acta Iranica vol 9. Leiden- Téhéran- Liège. - Lieu, Samuel N. C. (1992). Manichaeism in the later Roman Empire and Medieval China. Historical Survey. 2nd ed., Tübingen. - Sundermann,W. (1986). “Mani’s revelations in the Cologne Mani Codex and in other Sources”. A Cura di Luigi Cirillo, Con la Collaborazione di Amneris Rosella. Marra Editore Cosenza. p 205. - Tardieu, M. (2008). Manichaeism. Urban and Chicago: University of Illinois. - The Kephalaia of the Teacher. (1995). Edited: J. M. Robinson and H. J. Klimkeit, Leiden: New York- Köln: Brill. - The Acts of Thomas. (2003). Introduction, Text and Commentary. By A.F.J Klijn, Leiden-Boston. - Yohannan, A. (1932). “Theodore Bar Khoni (c. 800 A. D) On Mānī's Teachings Concerning the Beginning of the World”. Reserches in Manichaeism. by Jackson, A. V. W, New York. pp 221-254. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 361 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 187 |
||