اهمیت رویکرد تطبیقی در تاریخ ادب عامه فارسی (با تکیه بر نقد درسنامۀ متون نظم و نثر عربی سرفصل گرایش ادبیات عامه مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی)

جلالی, مهسا; ذاکری کیش, امید; رحیمی, محمد

doi:10.22103/jcl.2023.20517.3553

تعداد نشریات	26
تعداد شماره‌ها	447
تعداد مقالات	4,557
تعداد مشاهده مقاله	5,380,004
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	3,580,074

	اهمیت رویکرد تطبیقی در تاریخ ادب عامه فارسی (با تکیه بر نقد درسنامۀ متون نظم و نثر عربی سرفصل گرایش ادبیات عامه مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی)
نشریه ادبیات تطبیقی
مقاله 2، دوره 15، شماره 28، شهریور 1402، صفحه 33-73 اصل مقاله (1.5 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jcl.2023.20517.3553
نویسندگان
مهسا جلالی¹؛ امید ذاکری کیش^* ²؛ محمد رحیمی³
¹کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
³استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشکدۀ زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده
گرایش ادبیات عامه در ایران، سال 1392 در مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی تأسیس شد. در سرفصل این گرایش، دو واحد به «متون نظم و نثر عربی» اختصاص داده شده است. منابع این درسنامه با منابع درس نظم و نثر عربی در سایر گرایش‌های کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی مشترک است و به ادبیات نخبه‌گرا و رسمی عربی تکیه دارد. این در حالی است که فرهنگ و ادبیات عامۀ ایرانیان که از فرهنگ عربی_اسلامی نیز تأثیر پذیرفته، در قرون نخست اسلامی تا حد زیادی در منابع عربی بازتاب یافته و دلایل بسیاری مبنی بر اهمیت این منابع در باب فرهنگ و ادب عامۀ ایرانی وجود دارد. به بیان بهتر رویکرد تطبیقی کلید حل ابهام‌ها و خلل‌های تاریخی موجود در زمینۀ پژوهش‌های مربوط به ادب عامۀ ایرانی است. بر این اساس لازم است در درس «متون نظم و نثر عربی» در گرایش ادبیات عامه اهداف، رؤوس مطالب و منابع با توجه به اهمیت رویکرد تطبیقی در قرون نخست اسلامی متناسب سازی شود. در این جستار ابتدا دلایل اهمیت رویکرد تطبیقی در تاریخ ادب عامۀ ایرانی با روش توصیفی_تحلیلی بررسی شده و سپس اهمیت این درسنامه در سرفصل گرایش ادب عامه نیز تبیین شده‌است. سرانجام با تکیه بر ظرفیت فراوان ادبیات تطبیقی از نظر مؤلفه‌های ادب عامه، درسنامه‌ای متناسب با نیاز علمی دانشجویان این گرایش برای درس متون نظم و نثر عربی طراحی می‌شود
کلیدواژه‌ها
ادبیات عامه؛ ادبیات تطبیقی؛ سرفصل کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی؛ درسنامۀ متون نظم و نثر عربی

مراجع
کتاب‌نامه - آذرنوش آذرتاش. (1385). «ابن‌مقفع». در *دایرة المعارف بزرگ اسلامی. ج4. زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی. تهران: دایرة المعارف بزرگ اسلامی. - آلیانی، فرشته؛ رضایتی، محرم؛ چراغی، رضا.(1399). «آسیب‌شناسی پایان‌نامه‌های ادبیات عامه در ایران». فرهنگ و ادبیات عامه، ش 36، صص 1- 29. - آیدنلو، سجاد. (1392). «برخی نکات و بن‌مایه‌های داستانی منظومۀ پهلوانی _ عامیانۀ زرین قبانامه». فرهنگ و ادبیات عامه، ش 1، صص 1-40. - ابن‌ابی الحدید المدائنی، ابی حامد عزالدین. (1971). شرح نهج‌البلاغة. ضبطه و صححه محمّد عبدالکریم النّمری. بیروت: دار الکتب العلمیة. - ابن خلکان، أبو العباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر. (1972). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان. تحقیق إحسان عباس. بیروت: نشر دار الصادر. - ابن مقفع، عبدالله. (1392). الأدب الصغیر و الأدب الکبیر. ترجمۀ زین العابدین فرامرزی. قم: دانشگاه قم. - ابن‌المقفع، عبداللّه. (1956). الأدب الکبیر و الأدب الصغیر. بیروت: دار الفکر_مکتبة البیان. - ابن‌مقفع، عبداللّه. (2002). کلیلة و دمنة. بیروت: عالم الکتب. -ابن میثم بحرانی، کمال‌الدین میثم بن علی. (1375). شرح نهج البلاغه. ترجمۀ قربانعلی محمدی مقدم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. -ابن الندیم، محمد بن اسحاق. (بیتا). الفهرست. تحقیق یوسف علی طویل. بیروت: دارالکتب العلمیة. اصفهانی، ابوالفرج. (1368). برگزیدۀ الاغانی. ترجمه و تلخیص و شرح از محمدحسین مشایخ فریدنی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. - اقبال آشتیانی، عباس. (1382). شرح حال عبدالله بن مقفع. تهران: اساطیر. - الثعالبی، ابی منثور. (1983). التمثیل والمحاضرة. تحقیق. عبدالفتاح محمد الحلو. بیروت: دارالعربیة للکتاب. - الجاحظ، عمرو بن بحر. (1424). الحیوان. بیروت: دارالعلمیه. - افشاری مهران. (1388). «ادبیات عامیانه». در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. ج 3. زیر نظر اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - امینی، امیرقلی. (1389). فرهنگ‌عوام. تهران: مازیار. - امیدسالار، محمود (1388). «خدای‌نامه». در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. ج3. زیر نظر اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. - بلوکباشی، علی. (1356). فرهنگ عامه. تهران: وزارت آموزش و پرورش. - بیغمی، حاجی‌محمد. (1339). داراب‌نامه. تصحیح ذبیح‌الله صفا. تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - بیهقی، حسینعلی. (1365). پژوهش و بررسی فرهنگ‌عامۀ ایران. مشهد: آستان قدس رضوی اداره موزه‌ها. - تفضلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن. - تفضلی، احمد. (1385). «فهلویات». ترجمۀ فریبا شکوهی. نامۀ فرهنگستان، 8، 130-119. - التوحیدی، ابی‌حیان. (2005). الإمتاع و المؤانسة. بیروت: المکتبة العصریة. - جمال‌الدین، محمد سعید. (1389). نگاره‌های فارسی بر سنگ‌نوشتۀ ادب عربی. ترجمه و تحقیق قاسم مختاری و محمود شهبازی. اراک: دانشگاه اراک. - جوینی، علاء الدین عطا ملک. (1394). تاریخ جهانگشای جوینی. تصحیح حبیب الله عباسی و ایرج مهرکی. تهران: زوّار. - حسینی، محمدباقر. (1382). جاحظ نیشابور. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. - خالقی‌مطلق، جلال (1355)، دانشنامۀ ایران و اسلام، زیر نظر احسان یارشاطر، ذیل مدخل «ابوعلی بلخی»، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. - خطیبی، ابوالفضل. (1375). «نگاهی به کتاب نهایة‌الأرب و ترجمۀ فارسی قدیم آن». نامۀ فرهنگستان. ش 8. - ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. (1397). «البیان و التبیین». نشریۀ دانشنامۀ جهان اسلام. جلد5، 50_49. - ذوالفقاری، حسن. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. تهران: معین. - راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد. (1371). محاضرات الادباء و محاورات الشعراء و البلغاء. ترجمۀ محمدصالح بن محمد باقر قزوینی. تهران: سروش. - الرّاغب الاصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد بن مفضل. (1999). محاضرات الأدباء و محاورات الشّعراء و البلغاء. حقّقه و علّق حواشیه عمر الطبّاع. بیروت: دار الأرقم. - روح‌الامینی، محمود. (1376). آیین‌ها و جشن‌های کهن در ایران امروز. تهران: آگاه. - الزرکلی الدمشقی، خیرالدین بن محمود بن علی بن فارس. (2002). الأعلام. بیروت: دار اللملایین. - سبزیان‌پور، وحید. (1387). «تأثبر کلام حضرت علی(ع) در الادب اصغیر و الادب الکبیر». مقالات و بررسی‌ها.* 98، صص53- 70. - سبزیان‌پور، وحید. (1389). «اهمیت منابع عربی در تبیین فرهنگ و ادب فارسی». *پژوهشنامۀ نقد ادبی. 1، صص 73- 96. - سبزیان‌پور، وحید، حدیث دارابی (1391)، «نقد و بررسی منابع حکایات کتاب جامع التمثیل»، نشریه* *کتاب ماه ادبیات، 184. - سبزیان‌پور، وحید و دارابی، حدیث و عزیزی، نسرین.(1393). «فرهنگ اسلامی ایرانی در کتاب* *الأدب الصغیر و تأثیر آن در منابع عربی». کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی. 13، 72-49. - سبزیان‌پور، وحید و جهانی، هدیه.(1395). «داستان‌های امثال در امثال مولد». فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه. 10، صص 85- 111. - السبکی، تاج الدین. (1413). طبقات الشافعیة الکبری. تحقیق محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الحلو. مصر: دار الهجر. - ستاری، جلال (1368). «زمینۀ فرهنگ مردم». نشریۀ تئأتر. 6و7و8، 104-9. - سرفصل ارشد زبان و ادبیات فارسی. (1392).گرایش ادبیات عامه. برنامۀ مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. - سیپک، ییری. (1384). ادبیات فولکلور ایران. ترجمۀ محمد اخگری. تهران: سروش. - شمیسا، سیروس. (1374). سیر رباعی. تهران: فردوس. - شمیسا، سیروس. (1376). طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار(همراه با مباحثی در آئین مهر). تهران: میترا. - شهیدی، سید جعفر. (1378). ترجمۀ نهج البلاغه. تهران: علمی فرهنگی. - ضیف، شوقی. (1975). تاریخ الادب العربی. عصر العباسی الثانی. الطبعه الثامنه. بیروت: دارالمعارف. - عاکوب، عیسی. (1374). تأثیر پندپارسی بر ادب عرب. ترجمۀ عبدالله شریفی خجسته. تهران: علمی فرهنگی. - عظیمی، عباسعلی. (1355). شرح حال و آثار ابن مقفع. تهران: انتشارات فرخی. - الفاخوری، حنا. (1986). الجامع فی تاریخ الادب العربی. ادب القدیم. بیروت: دار الجیل. - فاخوری، حنا. (1361). تاریخ ادبیات عرب. ترجمۀ عبدالحمید آیتی، تهران: توس. - فتحی، رسول. (1362). «ساسیان یا بنی ساسان». زبان و ادب فارسی. 130، صص 89- 102. - فروخ، عمر. (1427). تاریخ الادب العربی. بیروت: دارالعالم الملایین. -کاظمی‌سهلوانی، حسن (1392). امثال علوی و لآلی دری.اصفهان: پیام صادق. - متز، آدام. (1364). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: امیرکبیر. - محقق، مهدی. (1383). «ادبیات تطبیقی (فارسی و عربی)». همایش بزرگداشت دکتر فاطمه سیاح. دوره 1. - ممتحن، حسینعلی. (1370). نهضت شعوبیه جنبش ملی ایرانیان در برابر خلافت اموی و عباسی. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری انتشارات اساطیر. - مهدوی، بتول؛ بهنام‌فر، محمد؛ شمس‌الدینی، مصطفی. (1395). «انواع شهرآشوب و کهن‌ترین شهرآشوب صنفی». فنون ادبی. سال‌هشتم، ش14، صص 43 – 54. - میدانی، ابوالفضل. (1973). مجمع‌الامثال. به اهتمام محمد محی الدین عبدالحمید. بیروت: دارالجیل. - نهایة‌الأرب(1375). تصحیح محمد تقی دانش‌پژوه. تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی. - وراوینی، سعدالدین. (1398). مرزباننامه. تصحیح علامه محمد قزوینی. شرح خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی‌علیشاه. - ولک، رنه و آستن، وارن.(1373). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیا موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی فرهنگی. - هامین-آنتیلا، یاکو. (1400). خداینامگ شاهنامۀ فارسی میانه*. ترجمۀ مهناز بابایی. تهران: مروارید.
آمار تعداد مشاهده مقاله: 170 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 200

سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب

پیوندهای مفید

آمار

اهمیت رویکرد تطبیقی در تاریخ ادب عامه فارسی (با تکیه بر نقد درسنامۀ متون نظم و نثر عربی سرفصل گرایش ادبیات عامه مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی)