
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,078 |
بررسی علل تشدید حاشیهنشینی در تبریز از منظر عوامل برنامهریزی ناحیهای | ||
جغرافیای اجتماعی شهری | ||
مقاله 1، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 23، مهر 1402، صفحه 1-20 اصل مقاله (1.32 M) | ||
نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای) | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jusg.2023.2100 | ||
نویسندگان | ||
ابوالفضل قنبری* 1؛ اسدالله حجازی2؛ بهنام احمدی3 | ||
1هیأت علمی/ دانشگاه تبریز | ||
2دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
3دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. | ||
چکیده | ||
مقدمه: تکوین و تشدید حاشیه نشینی در پیرامون شهرها تحت تأثیر روابط نابرابر سیاسی- اقتصادی در سطح جهانی، ضعف برنامههای ملّی در سطح میانی و برنامه ریزی شهری در سطح خرد شکل گرفته و در این راستا شهر تبریز نیز همانند سایر شهرهای بزرگ ایران، خیل عظیمی از جمعیت حوزه های روستایی و شهرهای کمجمعیت را به سوی خود کشانده و زمینه ساز افزایش میزان حاشیه نشینی شده است و مهمّترین هدف از پژوهش حاضر بررسی علل و عوامل تشدید حاشیه نشینی در شهر از منظر عوامل برنامه ریزی ناحیه ای است. داده و روش: تحقیق حاضر، از دیدگاه ماهیت روش، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری، ساکنان مناطق حاشیه نشین کلانشهر تبریز (مناطق قربانی، سیلاب، حیدرآباد، مارالان، ساریزمی، آخمه قیه، آخر طالقانی، قسمت های از لاله، محلۀ غازانداغی و پاتوق) می باشند. این مناطق طبق سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 دارای 309581 نفر جمعیت بوده و با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. افرادی به عنوان نمونه انتخاب گردید که اطلاعات کافی در این زمینه داشتند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات نیز از آمارهای توصیفی و استنباطی (تی تک نمونه ای، کندال، تحلیل عاملی و تکنیک معادلات ساختاری) استفاده شد. یافتهها: نتایج حاصله نشان م یدهد، مهمترین عوامل مؤثر در تشدید و گسترش حاشیه نشینی در کلانشهر تبریز عبارتند از؛ 1) مدیریت و برنامه ریزی و سیاست گذاری و فناوری، 2) جاذبه های اقتصادی، رشد جمعیت و بروز مخاطرات محیطی، 3) نابرابری درآمدی و دسترسی به شغل و امکانات، 4) دافعه های اقتصادی محل سکونت مبدا و اختلافات قومی، 5) دافعه های اجتماعی فرهنگی محل سکونت قبلی، 6) رشد جمعیت روستا و میل به مهاجرت و 7) یافتن شغل و مسکن. در این میان عامل های اول و دوم به ترتیب با مقدار ویژه 60/5 و 45/5 از اهمیت ویژهای برخوردار هستند. در این میان عامل های اول (عامل مدیریت و برنامه ریزی و سیاست گذاری و فناوری) و دوم (عامل جاذبه های اقتصادی، رشد جمعیت و بروز مخاطرات محیط) به ترتیب با مقدار ویژه 5/60 و 5/45 از اهمیت ویژهای برخوردار هستند و عامل هفتم نیز با مقدار ویژه 1/51 از کمترین اهمیت برخوردار میباشد. نتیجهگیری: نتایج تحقیق حاضر، نشان دهندۀ تأثیر عوامل مختلف بر تکوین و تشدید حاشیه نشینی است که در این رابطه باید عوامل و فاکتورهای کمی و کیفی را در تشدید و گسترش حاشیه نشینی در کلانشهرها لحاظ کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
مهاجرت؛ حاشیه نشینی؛ مدل معادلات ساختاری؛ کلان شهر تبریز | ||
مراجع | ||
اژدری، مهرداد. (1395). بررسی عوامل موثر بر حاشیهنشینی در شهر شیراز در سال 1395، چهارمین کنفرانس علمی پژوهشی افقهای نوین در علوم جغرافیا و برنامهریزی معماری و شهرسازی ایران، تهران.
امیدوارفر، تامرادی. (1396). نقش مدیریت شهری در مناطق حاشیهنشین با تاکید بر ایران. ماهانه شابک، 3، 11 (30)، 27-33.
امیرپور، نجف. (1388). بررسی اسکان غیررسمی در شهر میاندوآب. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی تهران.
آقاجانی، نصرالله؛ عوضپور کشکولی، علی. (1400). جامع نگری در تبیین عوامل و راه حلها در مسئله حاشیهنشینی. دو فصلنامه مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی، 3 (1)، 228-207.
حسین زاده دلیر، کریم (1387). برنامهریزی ناحیهای. تهران: انتشارات سمت، چاپ هفتم.
حسینزاده یزدی، سید سعید؛ یعقوبی، علی. (1399). بررسی علل و پیامدهای حاشیهنشینی در کلانشهر تبریز بررسی موردی: حاشیه نشینی در کلانشهر مشهد. فصلنامه راهبرد توسعه، 16(4)، 66-32.
حسینزادهدلیر، کریم (1361). طرح تحقیقی حاشیهنشینان شهر تبریز. تهران: موسسه تحقیقات شهری، جهاد دانشگاهی (چاپ اول).
حسینزادهدلیر، کریم. (1370). حاشیهنشینی؛ در جستجوی معنای و مفهوم. نشریه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 45 -46، 64- 68.
حیدری چیانه، رحیم؛ رضاطبع ازگمی، سیده خدیجه، معتمدمهر، اکبر. (1391). کاربرد استراتژی شهری (CDS) در بهبود سکونتگاههای غیررسمی - مطالعه موردی: اراضی دانشگاه علوم پزشکی تبریز (محله غازانداغی). نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری، 3 (9)، 35-56.
ربانی، رسول؛ وارثی، حمیدرضا، عریضی، فروغ السادات؛ حسینی، محمدرضا. (1385). بررسی عوامل موثر بر شکلگیری مسئله حاشیهنشینی و پیامدهای اجتماعی آن در شهر اهواز، مجله جغرافیا و توسعه، 1(3).
زالی، نادر؛ پور فتحی. (1391). تحلیل وضعیت اقتصادی، اجتماعی و کالبدی محلههای حاشیهنشین شهر اهر. نشریه مطالعات و پژوهش های شهر و منطقهای، 4 (15).
زنگیآبادی، علی؛ مبارکی، امید. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه خیمه ها در شهر تبریز و پیامدهای آن. فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی محیطی، 45: 80-67.
سجاسیقیداری، حمدالله؛ صادقی، فخری؛ قسمتی، لیلا. (1393). راهکار راهبردی کنترل رشد حاشیه نشینی در مناطق شهری مطالعه موردی: شهرستان بناب. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1(1)، 90-77.
سرور، هوشنگ؛ فلاحپور، سجاد؛ جمالی، ابراهیم. (1394). بررسی عوامل موثر بر حاشیهنشینی در شهر ارومیه،دومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای نوین در عمران، معماری و شهرسازی.
شاطریان، محسن؛ حیدری سورشجانی، رسول؛ دولتیاریان، کامیار. (1399). مدلیابی و تاًثیر ابعاد اجتماعی حاشیهنشینی بر وقوع جرم (مطالعه موردی: مناطق حاشیهنشین شهر کاشان). فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 15، 1 (50)، 265-249.
شکویی، حسین. (1388). دیدگاههای نو در جغرافیای شهری. تهران، انتشارات سمت: تهران.
صالحی امیری، رضا؛ افشاری نادری، افسر. (1390). مبانی نظری و راهبردی مدیریت ارتقای امنیت اجتماعی و فرهنگی در تهران. فصلنامه راهبرد، 20(59)، 79-48.
صالحیامیری، سیدرضا؛ خدایی، زهرا. (1390). حاشیهنشینی و اسکان غیررسمی چالشها و پیامدها. انتشارات ققنوس: تهران.
عابدینی، اصغر. (1394). تحلیل تطبیقی شاخصهای مسکن در سکونتگاههای غیررسمی (مورد مطالعه: محله اسلامآباد ارومیه). نشریه مسکن و محیط روستا، 149.
عبدی، عطااله؛ کرمی، تاجالدین؛ مستجابی، حمید. (1396). تبیین مفهوم پیامدهای امنیتی حاشیهنشینی شهری و مسئله تعلق مکانی. فصلنامه پژوهشهای انتظام اجتماعی، 9 (4)، 200-167.
علیزاده اقدم، محمدباقر؛ محمد امینی، حمیده. (1391). حاشیه نشینی و مسائل اجتماعی- فرهنگی در شهرها (مطالعه موردی:شهر خمین). چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
قاسمپور، آرش؛ قنواتی، فرید؛ داست زرین، فاطمه. (1400). طراحی مدل علّی تأثیر حاشیه نشینی بر افزایش بزهکاری و آسیبهای اجتماعی فرهنگی شهر اهواز با رویکرد آزمایشگاه ارزیابی و تحلیل تصمیم گیری (دیمتل). فصلنامه رویکرد پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5، 67 (6)، 136-119.
قنبری، ابوالفضل؛ احمدی، مظهر؛ مصطفوی، سوران. (1397). ارزیابی و تحلیل سطوح پایداری شهری در سکونتگاههعای غیررسمی مهاباد، نشریه فضایی جغرافیایی، 16 (53)، 121-97.
کریمزاده، حسین؛ خالقی، عقیل؛ ولائی، محمد. (1397). مسئلهیابی و آسیبشناسی اجتماعی پدیده حاشیهنشینی شهری در کلانشهر تبریز با رویکرد توانمندسازی. نشریه توسعه فضاهای پیراشهری، 1(1)، 1-16.
کریمی، نسیم. (1402). واکاوی سیاست تقنینی ایران در خصوص حاشیه نشینی، تمدن حقوقی، 15؛ 289-231.
محسنی، رضا. (1389). مساله حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی با تأکید بر توانمندسازی آن (موردی: حاشیه نشینان شهر گرگان). فصل نامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی، 2(4)، 133.
محمدی، مینو، صادقی، حسین، عصار آرانی، عباس؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. (1401). تحلیل اثرات حاشیهنشینی بر سلامت زنان در کلانشهرهای تهران، مشهد، تبریز و کرمانشاه. نشریه جغرافیا و توسعه، 68؛ 115-87.
نصراصفهانی صفاری، بابک؛ غفاریان، سارا. (1395). بررسی علل اقتصادی حاشینه نشنی با استفاده از اثر درمان مطالعه موردی: شهر اصفهان. فصلنامه اقتصاد شهری، 1(1)، 16-1.
نظریان، اصغر؛ سادین، حسن؛ زالنژاد، کاوه؛ استقامتی، مهناز؛ ولیانی، مهدی. (1396). بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی حاشیهنشینی و اسکان غیررسمی. مجله تحلیل فضایی محیطی، 3، 135-111.
نوشهر حیدری، مهری؛ نظریان اصغر. (1390). بررسی عوامل موثر بر حاشیه نشینی و بازتابهای آن، با تاکید بر کاربرد خدمات شهری (مورد: شهر یزد). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 8(31).
هادی، الهام؛ هادی، الناز. (1397). بررسی روند و عوامل موثر در گسترش حاشیه نشینی در کلانشهر تبریز. نشریه جغرافیا و روابط انسانی، 1(2).
Amaldam, S. (2011). Housing; Housing in third world. Annual Report of World Bank, P 4. Bardhan, R., Sarkar, S., Jana, A., Velaga, N.R. (2015). Mumbai slums since independence: evaluating the policy outcomes. Habitat International, 50: 1–11. Bonofizi, p., Hinnies, G. (2000). Long- Term Trends of Internal Migration in Italy. International Journal of Population Geogeraphy, 6:111-131. Clifford, S., Henry, M. (2017). The social disorganization theory. Center for Spatially Integrated Social Scienc. EL-Shahat, M., El Khateeb, S. (2012). Empowering people in Egyptian informal areas by planning: towards an intelligent model of participatory planning. Planum Th J Urban, 1(26):1–19. Jennervik, A. (2006). Improving Slum Conditions through Innovative Financing, in, TS-27 Upgrading Informal Settlements: Access to Human Rights and Finace. Munich, Germany, 8-13. Khalifa, M, A. (2015). Evolution of informal settlements upgrading strategies in Egypt: From negligence to participatory development. Ain Shams Engineering Journal, 6: 1151–1159. Kovandzic, T. L. M. (1998). The structural covariates of urban homicide: Reassessing the impact of income inequality and poverty in the post-Reagan era. Criminology, 36: 569–599. Naceur, F. (2013). Impact of urban upgrading on perceptions of safety in informal settlements: Case study of Bouakal, Batna. Frontiers of Architectural Research, 2(4): 400-408. Pino, A., Hormazábal, N. (2016). Informal settlements: Reinterpreting rural imaginary in urban areas: The case of Valparaiso’s ravines. Habitat International, 53: 534-545. Righa, E.M. (2012). Factors influencing growth of informal settlements: a case of Bangladeshislum, Changamwe constituency. Mombasa county, Kenya, Theses and Dissertations – College of Education and External Studies. Russell, JS., Hickson, D.A., Timmins, L., Duncan, D.T. (2021). Higher Rates of Low Socioeconomic Status, Marginalization, and Stress in Black Transgender Women Compared to Black Cisgender MSM in The MARI Study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18: 4- 2183. Sims D. (2011). Understanding Cairo: the logic of a city out of control. Cairo: The American University in Cairo Press. UN- Habitat. (2008). The Challenge of Slums” Global Report on Human Settlements. London, Earth Scan. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 533 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 223 |