آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,074 |
نظریۀ ادبیِ عرفانی: گرانیگاهِ اندیشه ها و ایده های ادبی عُرفا | ||
| نشریه ادبیات تطبیقی | ||
| مقاله 7، دوره 15، شماره 29، اسفند 1402، صفحه 225-258 اصل مقاله (1.24 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jcl.2023.21916.3649 | ||
| نویسنده | ||
| مجاهد غلامی* | ||
| استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران. | ||
| چکیده | ||
| با به وجود آمدن تلقّی علمی و نوینی از نقد ادبی که با نظریه پیوند تنگاتنگی دارد، واکاوی سنّت ادبی و ایده‌ها و آرای گذشتگان‌مان دربارۀ ادبیات و شعر با هدف تألیف الگوهای بومی نقد و نظریۀ ادبی، امری ضروری می‌نماید. در جستار پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر بنیاد منابع کتابخانه‌ای فراهم آمده است، نخست دلایلی در اثبات فرضیۀ وجود نقد و نظریۀ ادبی در گذشتۀ ادبی ایران ارایه شده است. سپس با توجّه به مختصّات نقد نظریه‌مدار به مثابۀ دستاوردی مدرن، با شاخص قرار گرفته شدن الگوی ارتباط زبانی یاکوبسن گونه‌های نظریۀ ادبی از یکدیگر بازشناسانده شده و دربارۀ گونۀ «نظریۀ ادبی موضوع‌مدار» بحث شده است. این مطالب که مبانی نظری جستار پیش رو را تشکیل داده است، از جمله به این نتایج انجامیده که می‌توان در کنار نظریههای موضوع‌مدار وارداتی‌ای از قبیل ، ماتریالیسم فرهنگی، تاریخ‌گرایی نوین، نظریه و نقد مارکسیستی، نقد فمینیستی، نقد پسااستعماری، بوم-نقد و...، از متن گفتمان تصوّف نظریۀ موضوع‌مدار بومی‌ای را با نام «نظریۀ ادبی عرفانی» تألیف کرد. در نظریۀ ادبی عرفانی بنا بر جهان‌نگری‌ای معنوی، آنچه اصالت دارد محتوا است و نه صورت و این اندیشۀ بنیادی با نمودهای گوناگونی در آثار متصوّفه(در آرای انسان‌شناسی، سیاسی، ادبی و ... آنها) بازتاب یافته. نیز شاعران، نه بر مبنای «چگونه گفتن»، بلکه بر مبنای «چه گفتن» رتبه‌بندی می‌گردند و بر همین نهج «شعر حکمت» بر «شعر هزل» برتری داده می‌شود. این قبیل نظرات در کاربست عملی‌شان برای نقد آثار ادبی و اشعار، بدنۀ «نقد ادبی عرفانی» را می‌سازند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| عرفان و تصوّف؛ نقد ادبی؛ نظریۀ ادبی؛ نقد و نظریۀ ادبی موضوع مدار؛ نظریۀ ادبی عرفانی | ||
| مراجع | ||
|
کتابنامه
الف.منابع فارسی
-ابن رشیق، ابیعلی الحسنبن رشیق قیروانی (1401ه.ق). العمدۀ فی محاسن الشعر و آدابه و نقده. محمّد محییالدّین عبدالحمید(مصحح). الطبعة الخامسة. بیروت: دارالجیل.
-ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیلبن عمربن کثیر دمشقی (1407ه.ق). تفسیر ابن کثیر. بیروت: دارالفکر للطباعة.
-حمیدیان، سعید (1384). سعدی در غزل. چ.2. تهران: قطره.
-احمد حنبل، ابوعبدالله احمدبن حنبلبن محمّدبن حنبل شیبانی (1412ه.ق). مسند احمدبن حنبل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-برسلر، چالز (1393). درآمدی بر نظریهها و روشهای نقد ادبی. ترجمۀ مصطفی عابدینیفرد حسین پاینده(ویراستار). تهران: نیلوفر.
-پورجوادی، نصرالله (1374). شعر و شرع: بحثی دربارۀ فلسفۀ شعر از نظر عطّار. تهران: اساطیر.
-تادیه، ژان ایو (1390). نقد ادبی در قرن بیستم. مهشید نونهالی(مترجم). تهران: نیلوفر.
-جرجانی، عبدالقاهربن عبدالرّحمان (1413ق.). کتاب دلائل الاعجاز. قَرَأهُ وَ عَلّقَ عَلَیه محمود محمود شاکر. الطبعة الثالثة. قاهرة. مطبَعَة المَدَنِی.
-حبیب، م. ا. ر. (1396). نقد ادبی مدرن و نظریه. سهراب طاووسی(مترجم). تهران: نگاه معاصر.
-خان آرزو، سراجالدّین علی (1385). مجمع النفایس: بخش معاصران. میرهاشم محدّث(مصحح). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-دولتشاه سمرقندی، امیر دولتشاهبن علاءالدّوله بختیشاه غازی (1382). تذکرة الشّعرا. ادوارد براون(مصحح). تهران: اساطیر.
-رضایی، احمد (1386). «تحلیل دیدگاههای عطّار دربارۀ شعر و مقایسۀ آنها با آرای منتقدان ادبی». مجلّه دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد. س.40. ش.158. پاییز. صص. 76-57.
-زرّین کوب، عبدالحسین (1386). نقد ادبی: جستجو در اصول و روش ها و مباحث نقّادی با بررسی در تاریخ نقد و نقّادان. چ.8. تهران: سخن.
-سلطانولد، بهاءالدّین محمّدبن محمّد بلخی (1389). ابتدانامه. محمّدعلی موحّد- علیرضا حیدری(مصحح). تهران: خوارزمی.
-سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر (1377). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر. عبّاس مخبر(مترجم). چ.2. تهران: طرح نو.
-شمس قیس رازی(شمسالدّین محمّدبن قیس رازی) (1360). المعجم فی معاییر اشعار العجم. محمّد قزوینی و مدرّس رضوی(مصحح). تهران: زوّار.
-صفوی، کورش (1398). آشنایی با نظریههای نقد ادبی. تهران: علمی.
-صفوی، کورش (1391). آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی. تهران: علمی.
-ضیمران، محمّد (1393). مبانی فلسفی نقد و نظر در هنر. تهران: نقش جهان.
-عطّار نیشابوری، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم (1399). اسرارنامه. محمّدرضا شفیعی کدکنی(مصحح). چ.9. تهران: سخن.
-عطّار نیشابوری، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم (1385). منطق الطّیر. محمّدرضا شفیعی کدکنی(مصحح). چ.3. تهران: سخن.
-عطّار نیشابوری، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم (1386). مصیبتنامه. محمّدرضا شفیعی کدکنی(مصحح). چ.2. تهران: سخن.
-علیشیر نوائی، میر نظامالدّین (1363). مجالس النفایس. علیاصغر حکمت(مصحح). تهران: منوچهری.
-عینالقضات همدانی، عبداللهبن محمّدبن علی (1373). تمهیدات. عفیف عسیران(مصحح). تهران: منوچهری.
-غزّالی، ابوحامد محمّد (1398). جواهر القرآن. مهدی کمپانی زارع(مترجم). چ.2. تهران: نگاه معاصر.
-غزّالی، ابوحامد محمّد (1382). کیمیای سعادت. حسین خدیو جم(مصحح). چ.10. تهران: علمی و فرهنگی.
-غزّالی، ابوحامد محمّد (1368). احیاء علوم الدّین: ربع مهلکات. مؤیّدالدّین محمّد خوارزمی(مترجم). به کوشش حسین خدیو جم. چ.2. تهران: علمی و فرهنگی.
-فارابی، ابونصر محمّدبن محمّد و دیگران (1393). رسالههای شعری فیلسوفان مسلمان. سیّدمهدی زرقانی و محمّدحسن حسنزاده نیری(مترجم). تهران: سخن.
-فیض کاشانی، محمّدبن مرتضی (1389). المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء. محمّدصادق عارف(مترجم). چ.3. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
-قدامة بن جعفر(کاتب بغدادی)، ابیالفرج (من دون تاریخ). نقد الشّعر. تحقیق و تعلیق محمّد عبدالمنعم خفاجی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
-کلیگز، مری (1394). درسنامۀ نظریۀ ادبی. جلال سخنور، الاهه دهنوی و سعید سبزیان(مترجم). چ.2. تهران: اختران.
-کوش، سلینا (1396). اصول و مبانی تحلیل متون ادبی. حسین پاینده(مترجم). تهران: نیلوفر.
-محبّتی، مهدی (1392). نقد ادبی در ادبیات کلاسیک فارسی. تهران: سخن.
-موران، برنا (1396). نظریههای ادبیات و نقد. ناصر داوران(مترجم). چ.2. تهران: نگاه.
-مولوی، جلالالدّین محمّد بلخی (1398). فیه مافیه. توفیق ﻫ. سبحانی(مصحح). چ.4. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
-مولوی، جلالالدّین محمّد بلخی (1378). مثنوی معنوی. عبدالکریم سروش(مصحح). چ.5. تهران: علمی و فرهنگی.
-ناصر خسرو، ابومعین (1393). دیوان اشعار ناصر خسرو. مجتبی مینوی و مهدی محقق(مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
-نظامی گنجوی، ابومحمّد الیاسبن یوسف (1397). مخزن الاسرار. حسن وحید دستگردی(مصحح). تهران: سورۀ مهر.
-واعظ کاشفی، کمالالدّین حسین (1369). بدایعالافکار فی صنایعالاشعار. میرجلالالدّین کزّازی (مصحح). تهران: مرکز.
-هجویری، علیبن عثمان (1383) کشف المحجوب. محمود عابدی(مصحح). تهران: سروش.
ب.منابع لاتین
Abrams, M, H. (1953). The Mirror and the Lamp: Romantic Theory and the Critical Tradition. London: Oxford University Press. Culler, Jonathan (2000). Literary Theory: a Very Short Introduction. 2nd.Ed. New York: Oxford University Press. Culler, Jonathan (1992). “Literary Theory”. In Introduction to Scholarship in Modern Language and Literature. J. Gibaldi (ed.) 2nd. Ed. New York: The Modern Language Association of America. Jakobson, Roman (1987). “Linguistics and Poetics”. In Language in Literature. Krystyna Pomorska and Stephen Rudy(Ed.). Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press. Selden, R. Widdowson, P. and Brooker, P. (2005). A Reader’s Guide to contemporary Literary Theory. 5th.Ed. Great Britain. Pearson Education limited. Tyson, Lois (2006). Critical Theory Today: a User-friendly Guide. 2nd.Ed. New York: Routledge. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 201 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 125 |
||