دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,379,992
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,058
حاج محمدی, زهرا, پوریزدانپناه کرمانی, ارزو. (1402). تحلیل تطبیقی ساختار دیباچه های کتب تاریخ و تذکره های عصر صفوی. , 26(54), 109-138. doi: 10.22103/jll.2023.22142.3087
زهرا حاج محمدی; ارزو پوریزدانپناه کرمانی. "تحلیل تطبیقی ساختار دیباچه های کتب تاریخ و تذکره های عصر صفوی". , 26, 54, 1402, 109-138. doi: 10.22103/jll.2023.22142.3087
حاج محمدی, زهرا, پوریزدانپناه کرمانی, ارزو. (1402). 'تحلیل تطبیقی ساختار دیباچه های کتب تاریخ و تذکره های عصر صفوی', , 26(54), pp. 109-138. doi: 10.22103/jll.2023.22142.3087
حاج محمدی, زهرا, پوریزدانپناه کرمانی, ارزو. تحلیل تطبیقی ساختار دیباچه های کتب تاریخ و تذکره های عصر صفوی. , 1402; 26(54): 109-138. doi: 10.22103/jll.2023.22142.3087

تحلیل تطبیقی ساختار دیباچه های کتب تاریخ و تذکره های عصر صفوی

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 26، شماره 54، دی 1402، صفحه 109-138    اصل مقاله (1.21 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2023.22142.3087
نویسندگان
زهرا حاج محمدی1؛ ارزو پوریزدانپناه کرمانی* 2
1دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه یزد
2دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة زبان و ادبیّات، دانشگاه یزد، یزد، ایران
چکیده
دیباچه‌ دروازة ورود خواننده و نویسنده به متن اصلی است. سنّت دیباچه‌نویسی در سده‌های چهارم و پنجم هجری رونق‌گرفت و در دورة تیموری به نقطة اوج و اعتلای خود رسید. دیباچه‌نویسی در دورة صفوی نیز ادامه یافت و با نوآوری‌ها و دگرگونی‌هایی همراه بوده است. تاریخ‌نگاری و تذکره‌نویسی دو زمینه‌ای است که در عصر صفوی توجّه ویژه‌ای به آن‌ها شده است. در این جستار، ساختار دیباچه-های متون منثور عصر صفوی و ارکان تشکیل‌دهندة آن‌ها با تکیه بر کتاب‌های تاریخ و تذکره‌ها به روش تحلیلی ـ توصیفی بررسی و نقاط اشتراک و افتراق آن‌ها تبیین شده است. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که هرچند نویسندگان عصر صفوی در نوشتن دیباچه‌ها از سنّت دیباچه‌نویسی در ادوار گذشته تبعیت‌کرده‌اند، امّا ساختار دیباچه‌های متون مورد بررسی با تغییراتی همراه بوده است. نعت و منقبت اهل بیت (ع) بخصوص مدح حضرت علی (ع) و رساندن نسب ممدوح به امامان معصوم به دلیل رواج مذهب تشیّع در عصر صفوی، از اختصاصات دیباچه‌های متون منثور این دوره است. مورّخان و تذکره‌نویسان در نگارش حمد و ثنای الهی، نعت و منقبت پیامبر (ص)، فصل‌الخطاب، معرّفی نویسنده، سبب تألیف کتاب، تأکید بر اهمّیت موضوع کتاب تقریباً عملکرد یکسانی داشته‌اند؛ امّا در پرداختن به ستایش مُهدَی الیه (اهداشونده)، نعت و منقبت اهل بیت (ع)، تاریخ تألیف و وجه تسمیة کتاب، ذکر منابع اثر و خاتمة دیباچه متفاوت عمل‌کرده‌اند. همچنین در پردازش مطالب تذکره‌نویسان نسبت به مورّخان به تفصیل سخن رانده‌ و بیانی ادیبانه‌تر داشته‌اند.
کلیدواژه‌ها
دیباچه نویسی؛ تذکره نگاری؛ تاریخ نگاری؛ عصر صفوی؛ ساختار دیباچه ها
مراجع
فهرست منابع

الف.منابع فارسی

1.آرام، محمّدباقر. (1386). اندیشة تاریخ­ نگاری عصر صفوی. تهران: امیر کبیر.

  1. اسکندر بیگ منشی. (1350). تاریخ عالم­آرای عبّاسی. به اهتمام ایرج افشار. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
3.خواندمیر، غیاث­الدّین بن همام­الدّین. (1380). حبیب­السیر فی اخبار افرادالبشر. تصحیح جلال­الدّین همایی. تهران: خیّام.

  1. اوحدی بلیانی، تقی‌الدّین محمّد. (1389). عرفات‌العاشقین و عرصا‌ت‌العارفین. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر‌احمد. با نظارت علمی محمّد قهرمان. تهران: میراث مکتوب.
  2. رازی، احمد. (1378). تذکرة هفت اقلیم. تصحیح محمّد‌رضا طاهری. تهران: سروش.
  3. روملو، حسن‌بیگ. (1349). احسن‌التواریخ. به کوشش عبد‌الحسین نوایی. زیر نظر احسان یارشاطر. تهران: بابک.
  4. سجادی، ضیاء‌الدّین. (1372). دیباچه­نگاری در ده قرن؛ از قرن چهارم تا قرن چهاردهم هجری قمری. تهران: زوّار.
8.شفیعیون، سعید و رضایی، مهسا (1396). «جریان­شناسی نثر ادبی در دورۀ صفوی با تکیه بر آثار نصیرای همدانی»، جستارهای نوین ادبی، شمارۀ 196، صص 53- 23.

  1. صفوی، سام میرزا. (1341). تحفۀ سامی. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: ارمغان.
  2. قاسمی، حسین و رحمانی فر، سیما (1390). «بررسی اهداف تاریخ نگاری و نحوۀ مشروعیت بخشی مورّخان در دیباچه‌های تواریخ سلسله‌ای و مذهبی از دورۀ شاه عبّاس اوّل تا پایان حکومت صفویان»، فصلنامۀ علمی پژوهشی تاریخ، سال ششم، شمارۀ ۲۲، صص ۱۱۹ – ۱۳۹.
  3. قزوینی، یحیی بن عبد‌اللّطیف. (1386). لبّ‌التواریخ. تصیح میر‌هاشم محدّث. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
12.کاشانی، تقی‌الدّین.(1384). خلاصةالاشعار و زبدة‌الافکار (بخش کاشان). به کوشش عبد‌العلی ادیب برومند و محمّد‌حسین نصیری کهنمویی. تهران: میراث مکتوب.

13.کوئین، شعله آلیسا. (1387). تاریخ نویسی در روزگار فرمانروایی شاه عبّاس صفوی. ترجمه منصور صفت­گل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

  1. مجلسی، محمّدباقر. (1392). بحارالانوار. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: کتاب نشر.
  2. نراقی، ملا احمد. (1380). خزائن. به تصحیح حسن حسن زاده آملی. تهران: قیام.
  3. نصر‌آبادی، محمّد‌طاهر. (1378). تذکرۀ نصرآبادی. به کوشش احمد مدقق یزدی. یزد: دانشگاه یزد.
  4. هندوشاه استرآبادی، محمّدقاسم.(1387). تاریخ فرشته. تصحیح محمّد‌رضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 270
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 113


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب