
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,001 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,066 |
بررسی و تحلیل مجالس وعظ شیخ ابوسعید ابیالخیر | ||
نثرپژوهی ادب فارسی | ||
دوره 26، شماره 54، دی 1402، صفحه 237-266 اصل مقاله (1.19 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2023.22049.3083 | ||
نویسنده | ||
الهام گنج کریمی* | ||
*دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد *مدرس مدعو گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان | ||
چکیده | ||
یکی از راههای پخش و اشاعۀ تعالیم صوفیه، گسترش مواعظ، اندرزها و توصیههای گرانبهای پیران و مشایخ تصوّف است که بر منابر و کرسیها و حلقههای بحث و درس با حضور شاگردان، طالبان، مریدان و هواداران تشکیل میشد، و به صورت ملفوظات و تقریرات بیان میگردید. به این گونه جلسات و حلقههای بحث و درسِ صوفیان که نوعی سخنرانی مکتوب با لحن گفتاری و خطابی توأم با پند، اندرز و موعظه است و برحسب اشارۀ شیخ و مراد و یا به استدعای مردم و مریدان تشکیل میگردید، مجلس وعظ میگویند. شیخ ابوسعید ابیالخیر (متوفی440 ﻫ .ق) در پایان مجاهدات بسیار، سرانجام به تربیت و ارشاد طالبان مشغول شد و در نیشابور، مهنه، طوس و... مجالس وعظ او بسیار مورد توجه علاقهمندان واقع شد. به دلیل اطلاعات وسیع و کثیر در تفسیر قرآن، حدیث، فقه و ادبیات، مواعظ وی همواره سرشار از این گونه مباحث بود و به سبب ذوق لطیف و حدّت ذهن و حسن محاوره، حاضران در مجلس را مجذوب خود میکرد. در این مقاله سعی شده است ابعاد مختلف مجالس شیخ ابوسعید ابیالخیر بر اساس کتابهای حالات و سخنان ابوسعید ابیالخیر(جمالالدین ابوروح) و اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابیسعید(محمّد بن منور)، که در این زمینه بسیار حکایت کردهاند، مورد بحث و بررسی قرارگیرد. همچنین انگیزههای شیخ ابوسعید برای برگزاری مجالس وعظ، نحوۀ آغاز و ختم سخن، حالات درونی ابوسعید و حاضران در مجالس، محتوای مجالس، زینتهای سخنوری، طرز بیان و لحن سخن (شامل لحنهای آمرانه، خطابی، نصیحتگرانه و...) با ذکر شاهد مثالهای متعدد تحلیل میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
تصوّف؛ مجلسگویی؛ ابوسعید ابیالخیر؛ نثر فارسی | ||
مراجع | ||
فهرست منابع
الف.منابع فارسی
۱. قرآن کریم. ترجمة مهدی الهی قمشه ای.
۲. ابوروح، جمال الدین. (1384). حالات وسخنان ابوسعید ابیالخیر. تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی. چاپ ششم، تهران: سخن.
۳. ابیالخیر، ابوسعید. (۱۳۸۵). چشیدن طعم وقت (مقامات کهن و نو یافتة ابوسعید ابیالخیر). تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی. تهران: سخن.
۴. برزگر، حسین. (1380). «ابوسعید ابیالخیر». مندرج در دانشنامة ادب فارسی. چاپ دوم. صص4۲-4۰. تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۵. پور جوادی، نصرالله.(۱۳۸۰). «لطائف قرآنی در مجالس سیفالدین باخرزی». نشریة معارف، شمارة یک. صص۲۴- ۳. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
۶.دامادی، سیّد محمّد. (1367). ابوسعید نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۷. درودیان، ولیالله. (1380). «اسرارالتوحید». دانشنامة ادب فارسی. صص 10۲-10۱. تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۸. رستگار فسایی، منصور. (1380). انواع نثر فارسی. تهران: سمت
۹. زرّینکوب، عبدالحسین. (۱۳۴۲). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر
۱۰. زرّینکوب، عبدالحسین. (1383). تصوّف ایرانی درمنظر تاریخی آن. ترجمۀ مجد الدین کیوانی. تهران: سخن.
۱۱. زرّینکوب، عبدالحسین.( 1380). جستجو در تصوف ایران. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
۱۲. شفیعیکدکنی، محمّد رضا. (1385). مقدمة چشیدن طعم وقت (مقامات کهن و نو یافتة ابوسعید ابیالخیر). تهران: سخن.
۱۳. شفیعیکدکنی، محمّدرضا.( ۱۳۶۶). مقدمة اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابیسعید. تهران: آگاه.
۱۴. شفیعیکدکنی، محمّدرضا.( ۱۳۸۴). مقدمۀ حالات و سخنان ابوسعید ابیالخیر. چاپ ششم. تهران: سخن.
۱۵. صفا، ذبیح الله.(1381). تاریخ ادبیّات ایران. چاپ پانزدهم، تهران: فردوس.
۱۶. فاضل، علی. (1380). «جُستاری نو در نثر تعلیمی صوفیه». مندرج در محقق نامه، به اهتمام بهاءالدین خرمشاهی و جویا جهان بخش، صص 9۹۵-9۵۲. تهران: سینا نگار.
۱۷. مایر، فریتس. (1378). ابوسعید ابیالخیر(حقیقت و افسانه). ترجمۀ مهرآفاق بابیوردی. تهران: نشر دانشگاهی.
۱۸. محمّد بن منوّر. (1366). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابیسعید. مقدمه و تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
۱۹. مطهری، مرتضی. (1383). ده گفتار. چاپ بیستم. تهران: صدرا.
۲۰. یوسفی، غلامحسین. (1370). دیداری با اهل قلم. چاپ سوم. تهران: علمی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 138 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 122 |