دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,379,999
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,063
محجوب, فرشته, حقی, مریم. (1402). کارکرد معناشناسی « تقابل » در حکایتی از تاریخ بیهقی. , 26(54), 267-302. doi: 10.22103/jll.2023.22260.3094
فرشته محجوب; مریم حقی. "کارکرد معناشناسی « تقابل » در حکایتی از تاریخ بیهقی". , 26, 54, 1402, 267-302. doi: 10.22103/jll.2023.22260.3094
محجوب, فرشته, حقی, مریم. (1402). 'کارکرد معناشناسی « تقابل » در حکایتی از تاریخ بیهقی', , 26(54), pp. 267-302. doi: 10.22103/jll.2023.22260.3094
محجوب, فرشته, حقی, مریم. کارکرد معناشناسی « تقابل » در حکایتی از تاریخ بیهقی. , 1402; 26(54): 267-302. doi: 10.22103/jll.2023.22260.3094

کارکرد معناشناسی « تقابل » در حکایتی از تاریخ بیهقی

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 26، شماره 54، دی 1402، صفحه 267-302    اصل مقاله (1.28 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2023.22260.3094
نویسندگان
فرشته محجوب* ؛ مریم حقی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
به باورساختارگرایان تمامی پدیده‌ها به نظامی ساختاری تعلّق دارندکه عناصرو اجزای سازندة آن‌ها با یکدیگرارتباطی منسجم و تعاملی هدفمنددارند وفهم این ارتباط تنهاازطریق کشف تفاوت‌ها میسّراست. از مهم‌ترین این رابطه‌ها تقابل‌های دوگانه است. تقابل‌های معنایی از فروع تقابل‌های دوگانه درسطح واژه است که درآن واژه، با توجه به جفت متضادّخودمعنا می‌یابد. بار ارزشی قطب‌ها در تقابل‌های معنایی مهم و اغلب یکی دارای بار منفی و دیگری مثبت است.

حکایت «هارون‌الرشید و دو زاهدِ»تاریخ بیهقی در زمره شاخص‌ترین روایات این کتاب است.این حکایت از تقابل معناییِ کلانِ «زهد ریایی / زهد راستین» تشکیل شده و به مددتقابل های معنایی خُرد همچون «طمع / قناعت»، «فقر / ثروت» و «توکّل / ترس»، تقویت شده است.

پژوهش حاضر به شیوة توصیفی ـ تحلیلی درپی استخراج انواع تقابل‌های معنایی و تبیین جایگاه و کارکرد آن‌ها درروایت مذکور است.حاصل آنکه بیهقی آموزه‌های زهد رادو دسته کرده و برای تفهیم هریک،از تقابل های معنایی متناسب استفاده کرده است. دسته‌ای از مفاهیم همچون: « فقر و یا عدم ارتباط با حکّام وقت» به زعم او اساسی‌تر است. بنابراین از «تقابل مکمّل» که متضمّن معنای قطعیّت و صراحت است استفاده کرده؛ بدین معنا که می بایست این آموزه‌ها بی چون و چرا پذیرفته شود.امّا دسته‌ای از مفاهیم همچون:«گریه،مصاحبت خلق و کمیّت نماز»؛را فرعی دانسته بنابراین از تقابل‌های معنایی «مدرّج و ضمنی»استفاده کرده است.تعداد بیشتر تقابل‌های معنایی مدرّج و ضمنی درمتن نشانگر آن است که بیهقی به زهدِهمراه با تساهل و انعطاف متمایل‌تر است ودر تقیّدیا عدم تقیّد به مفاهیم فرعی آن به مخاطب آزادی عمل بیشتری داده است.
کلیدواژه‌ها
تقابل‌های‌ معنایی؛ حکایت هارون و دو زاهد؛ تاریخ بیهقی؛ تقابل مدرّج؛ تقابل مکمّل
مراجع
فهرست منابع

الف.منابع فارسی

  1. آگدن، چارلز کی. (1399). تقابل (تحلیل زبان­شناختی و روان­شناختی). ترجمۀ کورش صفوی. چاپ اوّل. تهران: علمی.
  2. اخوت، احمد. (1392). دستور زبان داستان. چاپ اوّل. اصفهان: فردا.
  3. ایبرمز، ام. اچ. (1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان. چاپ اوّل. تهران: رهنما.
  4. بیهقی، ابوالفضل محمّد بن حسین. (1356). تاریخ بیهقی. تصحیح علی اکبر فیّاض. چاپ دوم. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
  5. بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین. (1389). تاریخ بیهقی. 2 جلد. تصحیح محمدجعفر یاحقّی و مهدی سیّدی. چاپ سوم. تهران: سخن.
  6. جهاندیده، سینا. (1379). متن در غیاب استعاره (بررسی ابعاد زیباشناسی تاریخ بیهقی). چاپ اوّل. رشت: چوبک.
  7. چهری، طاهره و دیگران. (1392). «تحلیل تقابل­ها و تضادهای واژگانی در شعر سنایی». پژوهشنامۀ گوهر گویا. دورة 7، شمارة 2. صص 158-141.
  8. حقیقت، سیّدصادق. (1385). روش­شناسی علوم سیاسی. چاپ اوّل. قم: نشر دانشگاه مفید.
  9. حیاتی، زهرا. (1388). «بررسی نشانه­شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا». فصلنامة نقد ادبی. دورة 2، شمارة 6. صص 24-7.
  10. شریف­نسب، مریم. (1394). «تقابل­های دوگانه در داستان­های عامه». دو فصلنامة فرهنگ و ادبیات عامه. دورة 3، شمارة 6. صص 21-1.
  11. صفوی، کورش. (1399). درآمدی بر معنی­شناسی. چاپ ششم. تهران: سورة مهر.
  12. عطّار، فریدالدّین محمد. (1384). تذکره الاولیاء. تصحیح و توضیحات محمد استعلامی. چاپ پانزدهم. تهران: زوار.
  13. فرضی، سارا و پورخالقی چترودی، مه­دخت. (1388). «تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریة ژک لکان». جستارهای ادبی. دورة 42، شمارة 164. صص 142-115.
  14. قاسم­زاده، علی. (1396). همزیستی ادبیّات تطبیقی و نظریه­های ادبی. چاپ اوّل. قزوین: جهاد دانشگاهی.
15.کرمی، محمدحسین. (1389). بررسی تحلیلی حکایت­های تاریخ بیهقی. چاپ اوّل. مشهد: به­نشر.

  1. محمودی، معصومه. (1396). «نگاهی به کنش­های گفتاری در شخصیّت­های داستان دو زاهد از تاریخ بیهقی». در چهارمین همایش متن­پژوهی ادبی. تهران، 30 آذر 1396. صص 240-211.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 221
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 137


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب