آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,000 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,066 |
شیوه‌های ساخت و کارکرد نوواژه‌های ترکیبی در شعر شفیعی کدکنی (علمی-پژوهشی) | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| مقاله 15، دوره 22، شماره 43، شهریور 1402، صفحه 493-547 اصل مقاله (1.12 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2023.4064 | ||
| نویسندگان | ||
| اکبر نقوی* 1؛ محمود مدبری2؛ پوران علیپور2 | ||
| 1گروه ادبیات/ دانشکدة زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه شهید باهنر کرمان/ کرمان/ ایران | ||
| 2دانشگاه شهید باهنر کرمان | ||
| چکیده | ||
| چکیده شاعران صاحب سبک در هر دوره با نوآوری، به سخن خود نوعی تشخّص بخشیده‌اند. یک مورد از این نوآوری‌ها ساخت ترکیبات تازه است. شفیعی کدکنی از جمله شاعرانی است که بهره‌گیری از واژههای ترکیبی در شعر او بسامدی چشمگیر دارد. پاره‌ای از این واژه‌ها، برساختة شاعر هستند و پاره‌ای دیگر کمابیش در شعرکهن یا شعر معاصر فارسی سابقۀ کاربرد دارند. در این مقاله، توجّه و تأکید بر نوواژه‌های مشتق و مرکّبی است که شاعر متناسب با زبان شعر خود، ساخته و به کارگرفته است. با توجّه به اهمیّت واژهسازی در شعر، ضروری می‌نماید که این ویژگی در شعر شاعران شاخص زبان فارسی کاویده شود. شفیعی کدکنی یکی از شاعران برگزیدۀ شعر معاصر است که سروده‌هایش مجال چنین کاوشی را می‌دهد. دستمایۀ پژوهش پیش رو، شیوه‌های ترکیب‌سازی در دو مقولۀ اسم و صفت و تأثیر آن در بهسازی سروده‌های این شاعر است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است. محدودة مورد بررسی، هفده دفتر شعر شفیعی کدکنی است که سرانجام در سه مجموعه، تجمیع شده‌اند. ساخت اسم و صفت مرکّب و مشتق در شعر شفیعی کدکنی به یکی از این چند روش انجام گرفته است: اسم یا صفت مشتق حاصل از افزودن وند اشتقاقی به تکواژ پایه؛ دو اسم در کنار هم (اضافة مقلوب)؛ یک اسم و یک صفت (ترکیب وصفی مقلوب)؛ دو اسم در کنار هم با رابطة تشبیه (اضافة تشبیهی) و ... . بسامد و گوناگونی اسامی و صفات مرکّب و مشتق به کار رفته در شعر شفیعی کدکنی، شامل 85 مورد اسم، و 93 مورد صفت است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژههای کلیدی: نوواژه؛ ترکیب‌سازی؛ مرکّب؛ مشتق؛ شفیعی کدکنی | ||
| مراجع | ||
|
- ابوالقاسمی، محسن.(1393). دستور تاریخی زبان فارسی. چاپ یازدهم.تهران: انتشارات سمت.
- افراشی. آزیتا (1400). ساخت زبان فارسی. ویراست 2. چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات سمت.
- افراه. روح الله و دیگران(1395).«تحلیل فرایند سرمدخلگزینی کلمات مرکّب در دو فرهنگ سخن و معاصر» فصلنامۀ علمی – پژوهشی زبان و ادبیات فارسی- شمارۀ چهل و دوم : 138- 119.
- انوری، حسن، و احمدی گیوی، حسن. (1395). دستور زبان فارسی2. ویرایش چهارم. چاپ ششم. تهران: انتشارات فاطمی.
- باطنی، محمدرضا.(1391).توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی.تهران: امیرکبیر.
- برهانی، مهدی.(1378). از زبان صبح (دربارۀ زندگی و شعر شفیعی کدکنی). چاپ اوّل. تهران: پاژنگ.
- بشر دوست، مجتبی.(1379). در جستجوی نیشابور(زندگی و شعر محمّدرضا شفیعیکدکنی). چاپ اوّل. تهران: نشر ثالث و نشر یوشیج.
- حسن لی،کاووس.(1401).گونههای نوآوری در شعر معاصر ایران.چاپ ششم. تهران: نشر ثالث.
- خرمایی، علیرضا.(1387).اصول ساختواژی واژهسازی و واژههای نوساختۀ عمومی. نشریۀ جستارهای نوین ادبی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 16.
- دهخدا، علی اکبر.(1373). لغت نامۀ دهخدا. تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. چاپ اوّل از دورۀ جدید.
- رواقی، علی.(1388). فرهنگ پسوند در زبان فارسی(بررسی دوازده پسوند). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- زرّینکوب، حمید.(1358).چشم انداز شعر نو فارسی.تهران: توس.
- شریفی، فیض.(1392). شعر شفیعیکدکنی از آغاز تا امروز. تهران: انتشارات نگاه.
- شفیعیکدکنی، محمدرضا.(1390).آیینهای برای صداها (هفت دفتر شعر : زمزمهها، شبخوانی، از زبان برگ، در کوچه باغهای نشابور، مثل درخت در شب باران، از بودن و سرودن، بوی جوی مولیان). چاپ هفتم. تهران: سخن.
- شفیعیکدکنی، محمدرضا.( 1399).طفلی به نام شادی (پنج دفتر شعر : زیر همین آسمان و روی همین خاک، هنگامۀ شکفتن و گفتن، از همیشه تا جاودان، شیپورِ اطلسیها، در شبِ سردی که سرودی نداشت). چاپ دوم.تهران: سخن.
- شفیعیکدکنی، محمدرضا. (1393). موسیقی شعر. چاپ پانزدهم. تهران: نشر آگه.
- شفیعیکدکنی، محمدرضا.(1390). هزارۀ دومِ آهوی کوهی(پنج دفتر شعر: مرثیههای سروِ کاشمر،خطی ز دلتنگی، غزل برای گلِ آفتابگردان، ستارۀ دنباله دار، در ستایشِ کبوترها). چاپ ششم. تهران: سخن.
- شقاقی، ویدا. (1389). مبانی صرف. تهران: سمت. چاپ چهارم.
- صادقی، علی اشرف.(1383).«کلمات مرکّب ساخته شده با ستاک فعل». ویژه نامۀ فرهنگستان(دستور). شمارۀ 1: 11-5.
- صفری، علی و نیک نسب، لیلا .(1399).«تحلیل واژهسازی زبان فارسی بر اساس نظریۀ صرف ساخت بنیاد: شواهدی از کلمات مرکّب». فصلنامۀ علمی زبان پژوهی دانشگاه الزّهرا(س). سال دوازدهم. شمارۀ 36 : 186-165.
- عابدی،کامیار.(1381). در روشنی بارانها (تحلیل و بررسی شعرهای محمّدرضا شفیعیکدکنی). چاپ اوّل. تهران: نشر کتاب نادر.
- عبّاسی، حبیب الله.(1378). سفرنامۀ باران(تحلیل و گزیدۀ اشعار دکتر شفیعیکدکنی). چاپ اوّل. تهران: نشر روزگار.
- فرشیدورد، خسرو.(1382). دستور مفصّل امروز.تهران: سخن.
- مدرّسی، فاطمه.(1388). فرایند فراهنجاری واژگانی در اشعار شفیعیکدکنی. فصلنامۀ زبان و ادب پارسی. شمارۀ 42 : 63-47.
- معین، محمّد.(1360). فرهنگ فارسی.چاپ چهارم. تهران: سپهر.
- مقرّبی، مصطفی. (1372). ترکیب در زبان فارسی. تهران: توس.
- وحیدیان کامیار، تقی. (1389). دستور زبان فارسی. چاپ دوازدهم. تهران: سمت.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 229 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 127 |
||