
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,001 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,066 |
مطالعۀ مؤلفههای ساختاری و معنایی کاشینگارههای سردر بارگاه حضرت سلیمان (ع) درشیراز دورۀ قاجار | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
مقاله 6، دوره 22، شماره 43، شهریور 1402، صفحه 149-211 اصل مقاله (1.55 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2023.4077 | ||
نویسنده | ||
الهه پنجهباشی* | ||
دانشیار دانشگاه الزهرا | ||
چکیده | ||
چکیده کاشینگارۀ داستان بارگاه حضرت سلیمان نبی(ع) و دیوها از نمونۀ کاشینگاری نایاب مربوط به سردر یکخانه، در دورۀ قاجار، در شیراز است که علاوه بر ویژگیهای هنری و مذهبی، نمایانگر ارتباط هنر، دین و سیاست دراین دوره است و تاکنون مورد معرفی و بررسی قرارنگرفته است. این سردر نایاب در حراج بونامز در سال 2010عرضه شده و سنّت تصویرگری و تحولات کاشینگاری دورۀ قاجار را به نمایش میگذارد. هدف از پژوهش حاضر معرفی سردر کاشی نگاره شده از بارگاه حضرت سلیمان (ع) و دو ستون آنکه متعلق به خانهای درشیراز است، و تبییین شیوۀ طراحی، عناصر تجسّمی و اصول تصویری بهکار رفته در آن، با در نظر گرفتن هنر قاجار است و به این پرسش پاسخ داده میشود که کاشی نگاری سردر این خانه در دورۀ قاجار، با الهامپذیری ازبارگاه حضرت سلیمان دارای چه ویژگیهای ساختاری و نشانههای بصری است؟ در قسمت سردر و ستونهابه چه مضامینی متأثر از دورۀ قاجار اشاره شده و بین مضامین و تصاویر چه ارتباطی وجود دارد؟ این گفتار بر پایۀ مطالعات کیفی انجام شده و از حیث روش، توصیفی-تحلیلی است و در گردآوری اطلاعات از شیوۀ اسنادی (کتابخانهای) استفاده شده است. نتیجۀ تحقیق نشان میدهد که طراحی این سردر و ستونها متأثر از هنر دورۀ قاجار با تأثیرپذیری از هنرغربی در عرصۀ فرهنگ ایرانی و سیاستهای ارتباط دین و هنر در دورۀ قاجار گام برداشته است و موجبات همآمیزی دستاوردهای هنر ایرانی–اسلامی و غربی را فراهم ساخته است. | ||
کلیدواژهها | ||
واژههای کلیدی: قاجار؛ کاشینگاری؛ سردر؛ ستون؛ بارگاه حضرت سلیمان(ع) | ||
اصل مقاله | ||
| ||
مراجع | ||
منابع الف. منابع فارسی قرآن مجید.(1386). ترجمه: مهدی الهی قمشه ای، تهران: اسوه. ابن کثیر، ابی الفدا اسماعیل.(بیتا). قصصالانبیا، تعلیق از عبدالقادر احمد عطا، بیروت: مکتب الاسلامیه. اکبری مفاخر، آرش.(1391). بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه، پژوهشنامه ادب حماسی، س 8، ش 14، ص 33-64. ابراهیمی، معصومه.(1392). بررسی سیر تحول مفهومی دیو در تاریخ اجتماعی و ادبیات شفاهی، دو فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، دوره 1، ش 2، ص 53-81. افرادی، کاظم.(1394). بررسی کاربردی، تاریخی و موضوعی آرایههای به کار رفته در تزیینات ورودی برخی از بناهای ارزشمند دورۀ قاجار، پژوهش هنر، ش10، ص 87- 99. آقاحسینی، حسین، جمالی، فاطمه.(1384). بررسی و تحلیل بازتاب هدهد در ادب فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش 42، ص 250-227. آموزگار، ژاله.(1383). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت. آژند، یعقوب.(1385).دیوارنگاری در دورۀ قاجار، فصلنامۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 25، ص 43-41. آیتاللهی، حبیبالله.(1380).کتاب ایران، تاریخ هنر.تهران: مرکز مطالعات فرهنگی بینالملل. پنجهباشی، الهه، فرهد، فرنیا.(1396). خورشید و فرشته نمادی از زن در کاشیهای کاخ گلستان، زن در فرهنگ و هنر، دوره 9، ش 4، ص 511-528. پنجهباشی، الهه، دولاب، فاطمه.(1397). مطالعه ویژگی و ساختار نقوش سردر بناهای کاشیکاری شده در شیراز دوره قاجار، نگره، ش 48،ص 105-125. پنجهباشی، الهه، فرهد، فرنیا.(1394).مطالعۀ نقوش مذهبی در کاشیهای تکیۀ معاون الملک، نگارینۀ هنر اسلامی، ش 7-8، ص 15-29. پورتر، ونیتیا.(1389). کاشیهای اسلامی، ترجمه: مهناز شایستهفر، تهران: موسسۀ مطالعات هنر اسلامی. تبریزی، محمدحسین بن خلف.(1342). برهان قاطع، به اهتمام دکتر محمد معین، تهران: ابنسینا. جمالی، فاطمه.(1393).معرفی منظومۀ عاشقانه سلیمان و بلقیس زلالی و مقایسۀ آن با قرآن و تفاسیر، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان ش 23، ص130-111. جام، شیخ احمد. (1345). مقامات ژنده پیل، تألیف سدید الدین محمدغزنوی، توضیحات: حشمت الله مؤید سنندجی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1336). نفحات الانس من حضرات القدس،به تصحیح مهدی توحیدی پور، تهران: کتابفروشی محمودی. جمالی، شادی.مراثی، محسن. (1392). بررسی تطبیقی تزیینات کاشیکاری در معماری مساجد دورۀ صفویه و قاجاریه با تکیه بر چهار مصداق تصویری. نشریۀ نامۀ هنرهای تجسمی وکاربردی، شمارۀ 10، ص 87. خاقانی شروانی، افضلالدین. (1374). دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار. خرمشاهی، بهاءالدین. (1380). حافظنامه، تهران: علمی فرهنگی. داوری، پریسا. (1392). حکمتهای داستان سلیمان، پژوهشنامۀ تعلیمات ادبی، ش 17،ص 156-115. رازی، ابوالفتوح. (1385). روح الجنان و روح الجنان، ترجمه: حاج میرزا ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیه. ریاضی، محمدرضا. (1395). کاشیکاری قاجاری، تهران: یساولی. رسولزاده، عباس. (1389). سلیمان، اسطوره یا تاریخ؟ معرفت ادیان، ش 1،ص 153-175. رسولی، هوشنگ، (1384). تاریخچه و شیوههای معماری درایران، تهران: نشر پشوتن. رونقی، افسانه، حلبی، علیاصغر، گذشتی، محمدعلی. (1397). حدیقه الحدیقه از دیدگاه روانشناسی تحلیلی یونگ، مطالعات عرفانی کاشان، ش 28، ص 37-80. زمردی، حمیرا، نظری، زهرا. (1390). رد پای دیو در ادب فارسی، دو فصلنامۀ علامه، ش 31، ص 56-98. سورآبادی، ابوبکر عتیق نیشابوری. (1365). قصص قرآن مجید، به کوشش یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی. سیف، هادی. (1389). نقاشی روی کاشی، ترجمه: مهوش مجذوب، تهران: سروش- صدا سیما. سامانیان، صمد، میرعزیزی، محمود، فیروزآبادی، ابوالفضل. (1393). بررسی مضامین تصویری کاشیهای نقش برجسته موجود در تالار اصلی کاخموزۀ گلستان، هنرهای زیبا، ش 1، ص 72-59. سعادت، مصطفی. (1396). پراکنش غیر تصادفی مکانهای جغرافیایی ایران که در نام آنها دیو وجود دارد، ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش 15، ص 45-25. سلطان زاده، حسین.(1371). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی. شایستهفر، مهناز. (1386). معرفی نسخۀ خطی آثارالباقیه موجود در کتابخانۀ مدرسه عالی شهید مطهری، فصلنامۀ مطالعات هنر اسلامی، ش 6، ص 25-42. صادقی تهرانی، محمد. (1419 ه.ق). البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: مکتب الصادقی الطهرانی. طبری، محمدبن جریر. (1356). ترجمۀ تفسیرطبری، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: طوس. طاهری نیا، علی، نظری، علی، بخشی، مریم. (1389). تکلم و گفتگوی حیوانات در قرآن کریم، لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، ش 1، ص 179-196. طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج 5، قم: جامعۀ مدرسین. طباطبایی، احمد. (1343).دیو و جوهر اساطیری آن، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 68، ص 39-45. عطار، فریدالدین. (1372). منطق الطیر (مقامات طیور)، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران: علمی فرهنگی. عطارنیشابوری، فریدالدین. (1356). مصیبتنامه، تصحیح نورانی وصال، تهران: زوار. عسکری، فاطمه، زارعزاده، فهیمه. (1399). واکاوی غرائبنگاری نسخۀ مصور چاپ سنگی در بیان قصه حضرت سلیمان، تاریخ نگری و تاریخنگاری، ش 25، ص 181-213. عفیفی، رحیم. (1374). اساطیر و فرهنگ ایران در نوشتههای پهلوی، تهران: طوس. عظیمی پور، نسیم. (1392). دیو درشاهنامه با بررسی تطبیقی دیوها و شخصیتهای منفی و آیین مزدیسنا، تهران: سخن. فریه، ر.دبلیو.(1374). هنرهای ایران، ترجمه: پرویز، مرزبان، تهران: فرزان روز. قشیری، عبدالکریم بن هوازن.(1361). ترجمۀ رساله قشیریه ابی حسن ابن احمد عثمانی، به تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، تهران: علمی فرهنگی. قلیزاده، خسرو. (1392). دانشنامۀ اساطیر جهان، تهران: پارسه. زهرا قاسمی، ابوالفضل عرببیگی.(1397). بررسی انتساب زمانی، مکانی و هویت هنرمند یک هلالی ستوندار مزین به کاشی هفت رنگ، هنرهای صناعی اسلامی، ش1،ص59-69. کرتیس،وستا. (2000).اسطورههای ایرانی، ترجمه: عباس مخبر، تهران: مرکز. کریمی،اعظم. (1385).بررسی نقوش کاشیکاری مجموعۀ کاخ گلستان، فصلنامۀ رشد آموزش، دورۀ 4، شمارۀ 1،ص 63-60. کاربونی،استفانی-ماسویا،توموکو. (1381).کاشیهای ایرانی، ترجمه: مهناز، شایستهفر، تهران: موسسۀ مطالعات هنر اسلامی. گدار،آندره. (1367).آثار ایران، ترجمه: مقدم، سروقد، مشهد: بی نا. گرابار،الک. (1378).تأملی در هنر قاجار و اهمیت آن، ترجمه: ولیالله،کاووسی، فصلناۀه گلستان هنر، شمارۀ 14،ص 98-95. محسنی، طاهره. (1401). الگوی ارتباط مؤثر در سورۀ مبارکۀ نمل (مطالعۀ موردی حضرت سلیمان و ملکۀ سبا)، مطالعات سبکشناختی قرآن کریم،ش 2(11)، ص 188-210. مجرد، مجتبی. (1396). عنقا و سلیمان تلمیحی فراموششده در ادب پارسی،کهن نامۀ ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 3، ص 76-63. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1361). کشفالاسرار و عده الابرار، علیاصغرحکمت، بینا. معین،محمد. (1381).فرهنگ فارسی،جلداول، تهران: انتشارات ادنا. متینی، جلال. (1363). روایتی دیگر از دیوان مازندران، ایران نامه، مجلۀ تحقیقات ایرانشناسی، س 3، ش 1، نیویورک: بنیاد مطالعات ایران، ص 118-134. نیشابوری، ابواسحاق ابراهیم. (1359). قصصالانبیاء، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. نقشبندی، سید ایوب، کزازی، میرجلالالدین، داودآبادی فراهانی، محمدعلی. (1395). چهرهشناسی رستم و همگرایی و ستیزهگری او با رستم زال در شاهنامۀ کردی (گورانی)، جستارهای ادبی، ش 193، ص 79-53. هاکس، جیمز. (1928). قاموس کتاب مقدس، بیروت: مطبعۀ آمریکایی. هجویری،ابوالحسن علی بن عثمان. (1358). کشفالمحجوب، به تصحیح ژوکوفسکی، تهران: طهوری. هلی، هنری. (2000). راهنمای کتاب مقدس، ترجمۀ جسیکا باباخانیان، سابرینا بدلیان، ادوارد عیسی بیک، بیجا: قازارس یقنظر. یاقوتی، منصور (1380). دیو مظهر خشونت در ادب کهن، پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، ش 27، ص 34-37. ب. منابع لاتین Fehervari,geza.(2000).Ceramic of the Islamic World in the tareq Rajab Museum,I.B.Tauris&Co.Ltd.London. Lerner,ja. (1991).Rock and Reliefs of Fath Ali Shah,Art Oriental,No.21,P33. Oxford Dictionary. (2011). Oxford University Press. P.Soucek,Pricilla. (1994).Decoration,Iranica,Vol.Vll,Fasc.2pp.159-197. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 160 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 144 |