دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,379,990
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,057
آلبوغبیش, عبدالله, عسگری, اعظم. (1402). به سوی ساختارشناسی دیباچه‌های متون منثور کهن پارسی. , 26(54), 75-107. doi: 10.22103/jll.2024.22402.3098
عبدالله آلبوغبیش; اعظم عسگری. "به سوی ساختارشناسی دیباچه‌های متون منثور کهن پارسی". , 26, 54, 1402, 75-107. doi: 10.22103/jll.2024.22402.3098
آلبوغبیش, عبدالله, عسگری, اعظم. (1402). 'به سوی ساختارشناسی دیباچه‌های متون منثور کهن پارسی', , 26(54), pp. 75-107. doi: 10.22103/jll.2024.22402.3098
آلبوغبیش, عبدالله, عسگری, اعظم. به سوی ساختارشناسی دیباچه‌های متون منثور کهن پارسی. , 1402; 26(54): 75-107. doi: 10.22103/jll.2024.22402.3098

به سوی ساختارشناسی دیباچه‌های متون منثور کهن پارسی

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 26، شماره 54، دی 1402، صفحه 75-107    اصل مقاله (1.32 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2024.22402.3098
نویسندگان
عبدالله آلبوغبیش* 1؛ اعظم عسگری2
1دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
2دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
متون کهن پارسی در دو وجه منظوم و منثور خود بر مبنای ساختارهایی مشخص تکوین یافته‌اند که برونداد ژرف‌ساخت‌های گفتمانی حاکم بر نظام اندیشگانی مؤلفان آنها هستند. دیباچه‌ها در جایگاه نقطة آغازین این ساختارها، خود نیز سازمان‌بندی ویژه‌ای دارند. پژوهش حاضر با تکیه بر این انگاره و بر مبنای الگوی استنادی تاریخی در گردآوری داده‌ها، می‌کوشد ساختار حاکم بر دیباچه‌های پنج اثر روایی، تعلیمی، اخلاقی، عرفانی و تاریخی را با رویکردی توصیفی و تحلیلی شناسایی کرده، به سوی استخراج الگویی گام بردارد که تعمیم‌پذیر به تمام یا دست‌کم بخش عمدة دیباچه‌های منثور ادب فارسی باشد. پژوهش پیش‌رو، ساختاری نُه سازه‌ای را در دیباچه‌های متون مورد مطالعه شناسایی کرده که به گونه‌ای تکرارشونده، نظام‌مند و نسبتا واحد نمود یافته، صرفا تفاوت نویسندگان از منظر ایستارهای ذهنی، شرایط اجتماعی و سیاسی و برخی عوامل دیگر باعث گسترش یا محدودیت برخی از این سازه‌ها شده‌است اما، در مجموع، این ساختار نه‌گانه برقرار مانده‌است. ساختار استخراج شده را می‌توان در کلان‌ساختار سه سازه‌ای «دیگری، خود، دیگری» خلاصه نمود. بر این اساس، در دیباچه‌های مورد مطالعه، گونه‌ای هنجارمندی و در نتیجه، نوعی وفاداری خودآگاه یا ناخودآگاه به این ساختار جز در مواردی معدود دیده می‌شود، مسئله‌ای که سخن درباب میزان ابتکار و نوآوری خالقان این دیباچه‌ها را پیش می‌کشد. بر مبنای پژوهش حاضر، می‌توان با تکیه بر همین ساختار حاکم بر دیباچه‌های منثور فارسی، از نوعی «زیرگونه» سخن گفت که در امتداد کلان‌گونه‌های شناخته شده در سنت ادبی فارسی شکل می‌گیرد و به مثابة نیروی جهت‌دهنده نویسندگان در فرایند خلق آثار منثور فارسی عمل می‌کرده‌است.
کلیدواژه‌ها
ادبیات فارسی؛ متون منثور؛ دیباچه‌نگاری؛ ساختارشناسی
مراجع
فهرست منابع

الف.منابع فارسی

  1. اسکولز، رابرت. (1393). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه فرزانه طاهری. چ.3. تهران: آگاه.
  2. ایگلتون، تری. (1388). پیشدرآمدی بر نظریه‌ی ادبی. ترجمه عباس مخبر. چ.5. تهران: نشر مرکز.
  3. بسّاک، حسن.(1399). «سبک‌شناسی دیباچه‌ها و تحمیدیه‌های متون نثر سبک عراقی». سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). سال 13. شماره2. پیاپی48. صص 1-22.
  4. جوینی، عطاملک. (1395). تاریخ جهانگشا. براساس نسخه‌ محمد قزوینی. به اهتمام احمد خاتمی. ج1. چ. چهارم. تهران: علم.
  5. الحر العاملی، محمد بن الحسن. (1414). تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. ج 7. چ2. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
  6. رازی، نجم‌الدین. (1391). مرصادالعباد. به اهتمام محمد امین ریاحی. چ. پانزدهم. تهران: علمی و فرهنگی.
  7. سعدی، مصلح‌الدین. (1394). گلستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ. دوازدهم. تهران: خوارزمی.
  8. شمیسا، سیروس. (1392).«علت سکوت سعدی». سعدی ‌شناسی. دوره16.صص 52-60.
  9. صفا، ذبیح‌الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران. ج3. ب1. چ. هفتم. تهران: فردوس.
  10. ظهیری سمرقندی، محمد. (1381). سندبادنامه. مقدمه، تصحیح و تحقیق از محمدباقر کمال‌الدینی. تهران: میراث مکتوب.
  11. غزالی، محمد. (1380). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیو جم. ج1. چ. نهم. تهران: علمی و فرهنگی.
  12. قزوینی، میرزا محمد. (1332). بیست مقاله قزوینی (از مقالات تاریخی و انتقادی و ادبی). با مقدمۀ عباس اقبال. ج2. چ. دوم. تهران: کتابفروشی ابن سینا.
  13. منشی، نصرالله. (1394). کلیله‌ودمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. چ. چهل و یکم. تهران: امیرکبیر.
  14. منور، محمد بن. (1397). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه.
  15. میرباقری‌فرد، علی‌ اصغر. غلامحسین شریفی، حسین آقاحسینی، اسحاق طغیانی، محمود براتی، محمدرضا نصر اصفهانی. (1393). تاریخ ادبیات ایران2.چاپ دوم. تهران: سمت.
  16. میرخواند، محمد. (1380). تاریخ روضه‌الصفا. تصحیح و تحشیۀ جمشید کیان‌فر. ج 1. تهران: اساطیر.
  17. نصراللهی، یدالله و آهیخته، فرشته. (1400). «معماری سازه‌های زبانی در نثر دیباچه متون کهن (نگاه زبان‌شناختی به دیباچه چند متن کهن فارسی)». پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت. دانشگاه تهران. سال 10. شماره 1. صص 155-177.
  18. وراوینی، سعدالدین. (1389). مرزبان‌نامه. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چ. پانزدهم. تهران: صفی‌علیشاه.
  19. هجویری، علی بن عثمان. (1393). کشف‌المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمود عابدی. چ. نهم. تهران: سروش.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 308
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 166


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب