آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,001 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,066 |
نقش بنوسهل در امور دیوانی و اداری و گسترش علم در سده‌های دوم و سوم هجری | ||
| پژوهشنامه تمدن ایرانی | ||
| دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، دی 1402، صفحه 219-241 اصل مقاله (626.88 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jic.2024.21492.1201 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن طلائی کور عباسلو1؛ معصومه قره داغی* 2؛ نازلی اسکندری نژاد1؛ میراسدالله صالحی پناهی1 | ||
| 1گروه تاریخ،واحدشبستر،دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر ،ایران | ||
| 2گروه تاریخ،واحدشبستر،دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر ،ایران(نویسنده مسئول) | ||
| چکیده | ||
| با شکل گیری خلافت عباسی نخبگان دیوانی ایرانی توانستند در دستگاه خلافت عباسی ورود نمایند و به سهم خود در انتقال سنن دیوانی ایرانی و اعتلای فرهنگ و تمدن و تحول در عرصه‌های علمی مؤثر باشند. خاندان بنوسهل یکی از این خاندانها می‌باشد که در دورۀ مأمون و در دیوان خلافت عباسی راه یافتند و بسیاری از امور را در دست گرفتند. در تاریخ میانه‌ی ایران، دبیران و دیوانیان که غالباً خاستگاه ایرانی داشته‌اند در پایداری و تداوم هویت ایرانی دارای نقشی انکار ناپذیر بوده‌اند. آنها با استفاده از جایگاه خود در نزد حکومت‌هایی که اغلب ایرانی نبودند، زمینه تداوم فرهنگ ایرانی را فراهم می‌نمودند.در عصر خلافت عباسی نیز با توجه به آنکه ایرانیان در استقرار خلافت تأثیرگزار بودند، نخبگان ایرانی به ویژه نخبگان دیوانی در شکل گیری و استمرار و ثبات خلافت نو بنیاد عباسی نقش چشم گیری داشتند. لبته این مهم نیز ریشه در پیشینه‌ی علم ورزی ایرانی آنها دارد. با توجه به آنکه آنها در نزد برامکه تجارب بسیاری را کسب کرده بودند و از دیگر سو عصر خلافت مأمون عصر نهضت ترجمه و آغاز یک جنبش علمی می‌باشد این پژوهش سعی دارد ضمن بازکاوی چگونگی قرار گیری بنوسهل بر مسند وزارت، پیامدهای حضور آنها را در دستگاه وزارت مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد خانواده علم دوست بنوسهل با حضور در دستگاه وزارت توانستند؛ با حمایت از دانشمندان زمینه ساز در تحولات علمی در عصر خلافت مأمون شوند و همچنین اقداماتی در جهت تحولات و سامانده ای دستگاه دیوانی و اداری انجام دهند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بنوسهل؛ فضل بن سهل؛ حسن بن سهل؛ امور دیوانی و اداری؛ علم و دانش | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر جزری(1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطبوعات علمی.
ابن‌بابویه رازی، منتجب‌الدین علی بن عبیدالله(1366). الفهرست، محقق جلال الدین محدث، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
ابن‌طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا(1360). الفخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن‌عبری(1377). تاریخ مختصر الدول، ترجمه عبدالمحمد آیتی، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن‌فقیه، احمد بن احمد(1379). ترجمه مختصر البلدان، محقق محمد رضا حکیمی، چاپ اول، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق(1346). الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، چاپ دوم، تهران: چاپخانه بازرگانی تهران.
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد(1362). التفهیم لأوائل صناعه التنجیم، تهران: بابک.
اذکایی، پرویز(1375). فهرست ماقبل الفهرست (آثار ایرانی پیش از اسلام)، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی بنیاد پژوهشهای اسلامی.
الاصفهانی، محمود بن محمد بن الحسین(1364). دستورالوزاره، تصحیح رضا انزابی نژاد، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
بلعمی، ابوعلی(1373). تاریخنامه طبری، تصحیح محمد روشن، چاپ سوم، تهران: البرز.
بهرامی، اکرم(1351). «خاندان سهل»، وحید، اسفند1351، شماره111، صص1354-1345.
بیات، علی و خسروی، محمدرضا(1389).«نقش خاندان‌های برجستۀ ایرانی در فرآیند تعامل دو فرهنگ ایرانی – اسلامی تا سده چهارم هجری»، پژوهشنامۀ تاریخ تمدن اسلامی، دورۀ 43، شمارۀ یک، پاییز ئ زمستان 1389، صص41-25.
جهشیاری، ابوعبدالله محمد بن عبدوس(1348). الوزراء و الکتاب، ترجمۀ ابوالفضل طباطبائی، تهران: بی‌نا.
جهشیاری، محمد بن عبدوس(1988م). الوزراء و الکتاب، بیروت: دارالفکر الحدیث.
دینوری، ابوحنیفه(1383). اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد(1413ﻫ). تاریخ الأسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، طبع الثانیه، بیروت: دارالکتاب العربی.
زرکلی، خیرالدین(1396ﻫ). الاعلام، بیروت: دارالعلم للملایین.
زیدان، جرجی(1372). تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
سجادی، صادق(1391). «حسن بن سهل»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 20، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
السمعانی، ابوسعید عبدالکریم بن محمد بن منصور(1382ﻫ). الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، طبع الاولی، حیدرآباد: مجلس دائره المعارف العثمانیه.
شاه ملکی، رضا(1397).«نفوذ خاندان‌های ایرانی در عصر عباسیان و نقش آنان در بسط اندیشۀ ایرانشهری»، فصل‌نامۀ جندی شاپور، سال چهارم، ش14، تابستان 1397، صص26-13.
شاهرخی، سید علاالدین(1399).«واکاوی روابط فضل بن سهل با امام رضا»، شیعه شناسی، پاییز99، شماره71، صص96-73.
الصابی، ابی‌الحسین هلال بن المحسن(1406ﻫ). رسوم دارالخلافه، تحقیق میخائیل عواد، بیروت: دارالرائد العربی.
طبری، محمد بن جریر(1375). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، شانزده جلد، چاپ پنجم، تهران: اساطیر.
طیب، فرشته(1397)، «خاندان آل سهل و اقدامات آنها در دوره خلافت عباسی»، تاریخ پژوهی، شماره 74، صص66-55.
غبار، م(1324).«فضل بن سهل خراسانی». آریانا، سال سوم، شماره5، صص34-39.
فرامرزی، امین(1388). «بررسی نقش خاندان ایرانی سهل در خلافت عباسی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
ـــــــــــــــــــ(1395). «فضل بن سهل سرخسی»، رشد آموزش تاریخ، بهار1395، شماره62، صص58-54.
قفطی، علی بن یوسف(1371). تاریخ الحکماء قفطی، به کوشش بهین دارائی، تهران: دانشگاه تهران.
مجمل‌التواریخ و القصص(1378). مصحح ملک الشعراء بهار و بهجت رمضانی، تهران: کلاله خاور.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین(1365). التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، تهران: انتشارت علمی و فرهنگی.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین(1374). مروج‌الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ملایری، محمد مهدی(1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، شش جلد، چاپ ششم، تهران: توس.
منشی کرمانی، ناصرالدین(1364). نسائم الاسحار من لطائم الاخبار در تاریخ وزراء، تصحیح میرجلال الدین حسینی ارموی، چاپ دوم، تهران: اطلاعات.
نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله صاحبی(1313). تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران: فردین.
نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر(1363). تاریخ بخارا، تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، چاپ دوم، تهران: توس.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله(1381). معجم‌الادباء، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، دو جلد، چاپ اول، تهران: سروش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1995م). معجم‌البلدان، چاپ دوم، بیروت: دار صادر.
یدالله پور، مریم(1387).«حسن بن سهل»، دانشنامه جهان اسلام، ج13، صص301-298.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب ابن واضح(1371). تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یعقوبی، احمد بن اسحاق(1356). البلدان، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
یغمائی، عبدالکریم حکمت(2536). ذوالریاستین فضل بن سهل وزیر ایرانی مأمون، تهران: ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 117 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 129 |
||