آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,379,999 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,063 |
واکاوی آیینِ آفتاب خواهیِ «چل کچلک» در ایران | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 23، شماره 45، تیر 1403، صفحه 93-114 اصل مقاله (805.96 K) | ||
| نوع مقاله: علمی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2024.22178.2533 | ||
| نویسنده | ||
| محمد هادی خالق زاده* | ||
| دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران | ||
| چکیده | ||
| روزگارانی که بارش باران چندین روز به درازا می کشید، باران را مانع انجام کار می دانستند و دست به برگزاری اعمال می زدند تا باران بند بیاید و آفتاب نمایان شود. به این روش ها، آیین " آفتاب خواهی" می گویند. یکی از این آیین های آفتاب خواهی، "چل کچلک" یا "چهل‌کچل" بوده که در باورِ برخی آیین ورزانِ ایرانی وجود داشته و در گذشته آن را به کار می بسته اند. روزگارانی معمول بوده هنگامی‌که بارش باران قطع نمی شد، ریسمانی حاضر نموده و نام چهل نفر بی مو را می برده اند و مطابق نام هر کچل، گره بر ریسمان زده و زیر ناودان می گذاشتند یا در زیر زمین دفن می‌کردند و اعتقاد داشتند که پس از این عمل، باران قطع و آفتاب نمایان خواهد شد. این پژوهشگر در این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده پس از شرح و وصف چل‌کچلک در مناطق گوناگون ایران، به تحلیل عناصر موجود در این آیین مانند عدد "چهل در فرهنگ عامه"، "کچل یا شخصیت بی‌مو"، "ریسمان" و "گره" پرداخته و ریشه های اساطیری را جستجو کرده و ارتباط آن را با فرهنگ عامیانه استخراج نموده و به این نتایج دست پیدا کرده است که این آیین در زمرۀ آیین های حاجت خواهی ایرانی قرار می‌گیرد که آیین‌ورزان با استفاده از عنصرهای جادویی مثل گره زدن طناب، اعداد مقدس و بی‌مویی(ضد باروری) به دنبال آن بوده‌اند تا باران را طلسم کنند و آفتاب پدید آید و با این خرافه "سرنوشت را به نفع خود" رقم بزنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| "آفتاب خواهی"؛ "چل کچلک"؛ "فرهنگ عامه"؛ "باران"؛ "خرافه" | ||
| مراجع | ||
|
آقاشریف، احمد. (1383). اسرار و رموز اعداد و حروف. چاپ اوّل، تهران: شهید سعید محبّی.
ابراهیمی، محسن. (1398). باران. دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، به سرپرستی کاظم موسوی بجنوردی، جلد 2، 9-10، تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
الیاده، میرچا. (1399). تصاویر و نمادها. ترجمۀ محمّد کاظم مهاجری. چاپ اوّل، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم، ظریفیان، محمود. (1371). گذری و نظری در فرهنگ عامه. تهران: اسپرک.
برزگر خالقی، محمدرضا. (1376). «دیو در شاهنامه». زبان و ادب پارسی. شمارۀ 13، 76- 100.
بلوکباشی، علی. (1393). باطل سحر. دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، به سرپرستی کاظم موسوی بجنوردی، جلد 2، 122-124، تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
بهار، مهرداد. (1375). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: توس.
پاینده، محمود. (1355). آیینها و باورداشتهای گیل و دیلم. تهران: فرهنگ ایلیا.
توکلی، محمد رئوف. (1363). جغرافیا و تاریخ بانۀ کردستان. بانه: ناشر مؤلف.
جاهودا، گوستاو. (1371). روانشناسی خرافات. ترجمۀ محمّد تقی براهنی. تهران: البرز، چاپ سوم.
جعفری(قنواتی)، محمد. (1393). بارانخواهی. دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، به سرپرستی کاظم موسوی بجنوردی، جلد 2، 129-131، تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
حقی، مریم، محجوب، فرشته. (1400). «جادوی گره در فرهنگ عامۀ مردم ایران». فرهنگ و ادبیات عامه. شمارۀ 39، 283- 325.
خالقزاده، محمّد هادی. (1400). «بررسی گونه‌های مختلف عناصر عامیانه و محلّی در اشعار شوریدۀ شیرازی». ادبیات و زبانهای محلّی ایرانزمین. سال یازدهم، شمارۀ 32، 21 - 49.
خلعتبری، حسامالدین، رحمانی، مهری. (1393). «دیدگاه اسلام و یهود دربارۀ سحر». سراج منیر. شمارۀ 15، 105- 131.
دانای علمی، جهانگیر. (1389). فرهنگ عامۀ مردم تنکابن. تهران: آرون
درویشیان، علی اشرف و خندان(مهابادی)، رضا. (1377). فرهنگ افسانههای مردم ایران. جلد 3، تهران: آنزان.
دریاگشت، محمّد رسول. (1382). «واژۀ چهل در تداول عامه». فرهنگ مردم. 98 - 101.
سپاسدار، محمود. (1393). شیرازی؛ نگاهی به لهجۀ مردم شیراز. شیراز: آوند اندیشه.
سلامتی اوزینه، جلال. (1382). «آیین و مراسم طلب آفتاب در منطقه شرق استان گلستان». کتاب ماه هنر. شمارۀ 55 و 56، 158 - 162.
شکورزاده، ابراهیم. (1363). عقاید و رسوم مردم خراسان. تهران: سروش.
شوریده، محمّدتقی. (1338). دیوان اشعار. شرح و تحشیۀ حسن فصیحی، به اهتمام خسرو فصیحی، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مکگیل.
شهبازی، محمّدرضا. (1387). «آیین و مراسم نمایشوارهای در بختیاری». تئاتر. شمارۀ 42 و 43، 55 - 66.
شیمل، آنه ماری. (1399). راز اعداد. ترجمۀ فاطمه توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
صرفی، محمّدرضا. (1391). باورهای مردم کرمان. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
صابری، طیبه، موسوی، کاظم، فروزنده، مسعود، شاطری، میترا. (1397). «مو در قصّههای شفاهی و اساطیر». فرهنگ و ادبیات عامه. شمارۀ 22، 206- 231.
طباطبایی، محمّدحسین. (1366). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ محمّدباقر موسوی همدانی. جلد 40، تهران: کانون انتشارات محمدی.
عزیزی‌فر، امیر عباس. (1392). «بررسی طلسم و طلسمگشایی در قصّههای عامیانۀ فارسی». متنشناسی ادب فارسی. شمارۀ یک، 83-100.
عطاردی، الهه. (1398). «جنبههای نمایشی آیینهای بند آمدن باران». فرهنگ مردم ایران. شمارۀ 59، 37 - 58.
فریزر، جیمز جورج. (1392). شاخۀ زرین(پژوهشی در جادو و دین). ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
فقیری، ابوالقاسم. (1389). باورهای سرزمین مادریام، شیراز: نوید شیراز.
قریب، بدرالزّمان. (1348). «طلسم باران از یک متن سغدی». انجمن فرهنگ ایران باستان. دورۀ هفتم، شمارۀ یک.
کرباسیان، ملیحه. (1393). چهل. دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، کاظم موسوی بجنوردی، جلد 1، 35-36، تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
کریمی، اصغر. (1348). «کُهنک». هنر و مردم. شمارۀ 85، 35 - 44.
کمرپشتی، عارف. (1377). «فرهنگهای نزدیک به ظاهر دور». صحرا گنبد کاووس. شمارۀ 59، 8-11.
غدیری کفترودی، غلامرضا. (1379). «باورداشتهای مردم گیلان دربارۀ پیش‌بینی وضع هوا و طلب باران». فرهنگ گیلان. شمارۀ ۵-۶.
ماسه، هانری. (1355). معتقدات و آداب ایرانی. ترجمۀ مهدی روشن ضمیر. جلد اوّل، تبریز: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
معمار، فریدون. (1362). «آیین طلب باران در غرب ایران»، چیستا. سال دوم، شمارۀ 10.
مولوی، جلالالدیّن. (1373). مثنوی معنوی، تهران: نگاه.
میرفخرایی، مهشید. (1391). روایت پهلوی: آوانویسی، برگردان فارسی، یادداشت‌ها و واژه‌نامه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نصری اشرفی، جهانگیر. (1398). دانشنامۀ طبرستان و مازندران، جلد چهارم، تهران: نشر نی.
نعمت طاووسی، مریم. (1391). «رمزگشایی پارههای آیینهای بارانخواهی ایران». مطالعات ایرانی. شمارۀ 21، 272- 285.
هدایت، صادق. (1331). نیرنگستان. تهران: جاویدان. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 304 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 148 |
||