آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,074 |
پژوهشی درباب سرچشمه های ایرانی آیین فتوت | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 23، شماره 45، تیر 1403، صفحه 45-69 اصل مقاله (880.74 K) | ||
| نوع مقاله: علمی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2022.20059.2380 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین پولادیان* 1؛ فرامرز خجسته2 | ||
| 1مدرس دانشگاه فرهنگیان بوشهر | ||
| 2مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان | ||
| چکیده | ||
| آیین فتوت به منزلة خرده فرهنگی پرتوان، اصیل، اخلاق مدار ، دیرپا و دوران ساز در تاریخ ایران محسوب می شود. پیرامون خاستگاه فتوت بر مبنای فتوت نامه ها ، اسناد تاریخی و متون عرفانی عده‌ای بر این باور هستند که فتوت ریشه در مظاهر و مذاهب و باورهای ایران عهد باستان دارد و گروهی نیز قائل به سرچشمه های اسلامی این آیین اند. هرچند عوامل گوناگونی از جمله آموزه های اسلامی، تحولات اجتماعی، قدرت های سیاسی در شکل گیری، تطور، تکامل و بسط آیین فتوت نقش آفرین بوده اند؛ اما وجود پاره ای همانندی ها بین این آیین با باورها، مناسک، مراسم و ادیان ایران باستان نشان می دهد که فتوت از فرهنگ ایران باستان بسیار تأثیر پذیرفته است. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی فراهم شده و درصدد است خاستگاه های فتوت را در ایران باستان با دو رویکرد شکلی و اندیشگانی بیان نماید. نتایج تحقیق نشان می دهد پاره ای واژگان عیاری از قبیل: ایار/ عیار، شکوه، میره، اسباران، آزادان بیانگر زندگی عیاروار در سنت کهن ایرانی هستند. پوشیدن سروال و بستن شدّ، نوشیدن آب و نمک، همراه داشتن خنجر، روشن کردن چراغ، نواختن زنگ و خال‌کوبی که در بین فتیان و عیاران مرسوم بوده است ریشه در آیین های باستانی ایران داشته اند. اشاره به آیین جوانمردی در منابع اوستایی و روایات حماسی، همچنین وجود همانندی هایی بین مبانی فکری و اندیشه های اجتماعی آیین های میترائیسم، زرتشت،اهل حق، مانی، مزدک با فتوت از دیگر مواردی است که این پژوهش به آن دست یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| «فتوت»؛ «عیاری»؛ «ایران باستان» | ||
| مراجع | ||
|
الف: منابع فارسی
ابن معمار، محمد بن ابی‌المکارم.(1399). فتوت‌نامه. ترجمة عبدالعلی اسپهبدی. تهران: انتشارات صمدیه
ارجانی، فرامرز بن خداداد.(1400). سمک عیار، با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. چ دهم. ج1و2 و 5. تهران: آگاه .
افخمی عقدا، رضا، جمشیدی، فاطمه و آموزگار صفورا.(1395). بازتاب سه آیین صعلوکی، عیاری و شوالیه‌گری در آیینۀ ادبیات. یزد: مرکز انتشارات دانشگاه یزد.
افشاری، مهران.(1382). فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
الهی، نورعلی.(1342). برهان الحق. به کوشش تقی تفضلی. تهران: چاپخانة بهمن.
اوستا.(1374).گزارش و پژوهش: جلیل دوست‌خواه. تهران: مروارید.
بهار، محمدتقی.( 1385). «جوانمردی» در کتاب آیین جوانمردی. هانری کربن. ترجمة احسان نراقی، چ2، تهران: سخن .109- 120
بهار، مهرداد. (1351). «ورزش باستانی ایران و ریشه‌های آن». مجلة فرهنگ و زندگی. ش 10. تهران: دبیرخانة شورای عالی فرهنگ و هنر. صص 7- 17.
بهار، مهرداد.(1376). جستاری چند در فرهنگ ایران. چ سوم. تهران: فکر روز
بهار، مهرداد. (1388). نگاهی به تاریخ اساطیر ایران باستان. به کوشش سیروس شمیسا. تهران: علم .
بهار، مهرداد.( 1391). پژوهشی در اساطیر ایران. چ نهم. تهران: نشر توس.
بیغمی، محمد بن علی. (1339). داراب‌نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات ذبیح الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پرتو بیضایی کاشانی، حسن.( 1337). تاریخ ورزش باستانی ایران. تهران: زوار.
پورداوود، ابراهیم.(1380). فرهنگ ایران باستان. تهران: اساطیر.
پناهی، مهین.(1388). «جوانمردی، مترادف‌ها و مؤلفه‌های آن در متون عرفانی». پژوهش‌نامة زبان و ادبیات فارسی. س 1 . ش 4. صص 1- 22 .
تیشنر، فرانتس.( 1385).«فتوت در کشورهای اسلامی».در آیین جوانمردی، ترجمة احسان نراقی، چ2، تهران، سخن. صص 132- 141 .
جعفری، علی‌اکبر.( 1385). زرتشت دین بهی. تهران: جامی .
جیحونی، مصطفی.(1372). «گوسان یا مهربان». فصلنامة کتاب پاژ. ش 11-12. صص 19-41
حسن‌آبادی، محمود.( 1386). «سمک عیار؛ افسانه یا حماسه؟». فصلنامة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. س40 . ش 158. صص 38-56.
حسن‌دوست، محمد.(1383). فرهنگ ریشه‌شناسی زبان فارسی. زیر نظر بهمن سرکاراتی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
دارمستتر، جیمس. (1382). مجموعۀ قوانین زرتشت یا وندیداد اوستا. ترجمة موسی جوان. تهران: دنیای کتاب.
دریایی، تورج. (1383). شاهنشاهی ساسانی. ترجمة مرتضی ثاقب‌فر. تهران: ققنوس.
دهخدا، علی‌اکبر.(1377). لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی. تهران: سازمان لغت نامة دهخدا با همکاری انتشارات روزبه.
ذاکری، محسن.(1389). «جوانمردی». ترجمة مرضیه سلیمانی. ماهنامۀ تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت. س 5. ش 6 . صص 29- 35 .
رضی،هاشم.( 1381).آیین مهر.تهران: بهجت.
ریاض، محمد.( 1388). فتوت‌نامه، به انضمام رسالۀ فتوتیه میرسید علی همدانی. چاپ دوم.تهران: اساطیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1373). ارزش میراث صوفیه، چاپ ششم. تهران:امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدضا. (1394). قلندریه در تاریخ (دگردیسی‌های یک ایدئولوژی). چاپ چهارم. تهران: سخن .
شکی، منصور.(1372). «درست دینان». مجلة معارف. دوره 10. ش 1. صص 28-53 .
شهری، جعفر. (1377). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، زندگی و کسب و کار. تهران: اقاقی .
سعید شیخلی، صباح ابراهیم.( 1367). اصناف در عصر عباسی. ترجمة هادی عالم-زاده. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صالح بن جناح. (1373). کِتابُ الأَدَبِ وَ المُروُءَة (با تحقیق در فراز و فرود فتوت و جوانمردی). مقدمه و تصحیح و ترجمه و تعلیق: سید محمد دامادی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
صراف، مرتضی.(1370). رسایل جوانمردان(مشتمل بر هفت فتوت نامه). چ 2. تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه و شرکت انتشارات معین.
عروج‌نیا، پروانه.(1393). «جوانمردی و فتوت: تمایز و تشابه». کتاب ماه فلسفه. ش 79 . صص 33-41 .
عفیفی، ابوالعلا.(1376). ملامتیه، صوفیه و فتوت. ترجمة نصرالله فروهر. تهران: الهام .
عفیفی، رحیم. (1374). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته های پهلوی. تهران: توس .
عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر.(1375). قابوس‌نامه. به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی .
فردوسی، ابوالقاسم. (1366). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج 1. نیویورک: انتشارات پارس.
فردوسی،ابوالقاسم. (1369) شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج 2.کالیفرنیا: انتشارات پارس .
فردوسی،ابوالقاسم.(1371) .شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج 3. کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.
فردوسی،ابوالقاسم. (1375). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج 5 .کالیفرنیا: انتشارات مزدا.
فردوسی،ابوالقاسم.(1384) شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق و م. امیدسالار. ج 6 . نیویورک: بنیاد میراث ایران.
قشیری، ابوالقاسم. (1391). رسالة قشیریه. تصحیح بدیع‌الزمان فروزان‌فر. چاپ یازدهم. تهران: علمی و فرهنگی.
کارا مصطفی، احمد.(1396). تاریخ کهن قلندریه. ترجمة مرضیه سلیمانی.تهران: فرهنگ معاصر.
کاشانی،کمال‌الدین عبدالرزاق.(1369). تحفه‌الاخوان فی خصائص الفتیان. با مقدمه و تصحیح و تعلیق محمد دامادی. تهران: علمی و فرهنگی.
کاشفی سبزواری، حسین. (1350). فتوت‌نامة سلطانی. به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران:انتشارات بنیاد و فرهنگ ایران.
کامل شیبیی، مصطفی. (1359). همبستگی میان تصوف و تشیع. ترجمة علی‌اکبر شهابی. تهران: دانشگاه تهران.
کربن، هانری. (1385).آیین جوانمردی، ترجمة احسان نراقی. تهران: سخن .
کرمی‌پور، حمید. (1392). «بررسی ابعاد اجتماعی آیین فتوت در خراسان از قرن سوم هجری تا قرن ششم هجری» .تحقیقات تاریخ اجتماعی. س3 . ش 1. 89-113 .
کریستن سن،آرتور. (1372).ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: دنیای کتاب.
کزازی، میر جلال‌الدین (1384). آب و آینه. تبریز:آیدین .
کمپفر، انگلبرت. (1360). سفرنامۀ کمپفر. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
کومون، فرانتس.(1380). آیین پر رمز و راز میترایی. ترجمة هاشم رضی. تهران: بهجت.
گیار، مارینا.(1382). سمک عیار: ساختار و مرام آرمانی در داستان فارسی قرون وسطی. ترجمة ع. روح بخشیان. تهران: کتاب روشن.
محجوب، محمدجعفر.(1387).ادبیات عامیانة ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. چاپ چهارم. تهران: چشمه.
مختاریان، بهار.(1385).«میره و پیوند آن با جوانمردان و عیاران». نامة فرهنگستان.ش 1 (پیاپی 29)، 88-98 .
مزداپور، کتایون و همکاران. (1394). ادیان و مذاهب در ایران باستان. تهران: سمت .
مسلمی‌زاده، محبوبه.(1393). «بررسی و تحلیل آیین فرقة اهل حق». معرفت حق، ش 4، 27-47 .
معتمدی، منصور و باخدا،فرزانه. (1390). «طرحی برای بررسی خاستگاه‌ها و ریشه‌های فتوت در ایران». مجلة مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ. سال 43.شمارۀ پیاپی:4/86. صص 53-82 .
مینوی خرد.(1354). ترجمة احمد تفضلی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران .
میرعابدینی، سید ابوطالب و افشاری، مهران.(1375). آیین قلندری: مشتمل بر چهار رساله در باب قلندری، خاکساری، فرقۀ عجم و سخنوری. تهران: شرکت نشر فراروان
ناتل خانلری، پرویز.(1400). شهر سمک. تهران: آگاه .
نفیسی، سعید.(1399). سرچشمة تصوف در ایران. تهران: فروغی .
نقوی، سیدعلی مهدی.(بی‌تا). عقاید مزدک. مؤسسۀ مطبوعات عطایی: بی‌جا .
ولایتی، علی‌اکبر.(1394). دانش‌نامة جوانمردی. با همکاری محمدرضا جوادی یگانه، محمدرضا جعفرآقائی و رضا مختاری اصفهانی. تهران: امیرکبیر .
ویدنگرن، گئو، (1378)، فئودالیسم در ایران باستان. ترجمة هوشنگ صادقی، تهران، قطره
هینلز، جان راسل.(1391). شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.
ب: منابع انگلیسی
Zakeri‚ M. (1995). Sasanid Soldiers in Early Muslim Sosietiy:
theorgins of “Ayyaran and Futuwwa”.Wiesbaden‚Harrasswitz
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 486 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 230 |
||