دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,380,005
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,078
امینیان, معصومه. (1403). بررسی نقش فرهنگ‌های آموزشی در تحکیم زبان فارسی در شبه‌قارّۀ هند (با استناد به فرهنگ محمودی). , 27(55), 67-104. doi: 10.22103/jll.2024.23264.3130
معصومه امینیان. "بررسی نقش فرهنگ‌های آموزشی در تحکیم زبان فارسی در شبه‌قارّۀ هند (با استناد به فرهنگ محمودی)". , 27, 55, 1403, 67-104. doi: 10.22103/jll.2024.23264.3130
امینیان, معصومه. (1403). 'بررسی نقش فرهنگ‌های آموزشی در تحکیم زبان فارسی در شبه‌قارّۀ هند (با استناد به فرهنگ محمودی)', , 27(55), pp. 67-104. doi: 10.22103/jll.2024.23264.3130
امینیان, معصومه. بررسی نقش فرهنگ‌های آموزشی در تحکیم زبان فارسی در شبه‌قارّۀ هند (با استناد به فرهنگ محمودی). , 1403; 27(55): 67-104. doi: 10.22103/jll.2024.23264.3130

بررسی نقش فرهنگ‌های آموزشی در تحکیم زبان فارسی در شبه‌قارّۀ هند (با استناد به فرهنگ محمودی)

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 27، شماره 55، تیر 1403، صفحه 67-104    اصل مقاله (1.72 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2024.23264.3130
نویسنده
معصومه امینیان*
استادیار گروه فرهنگ‌نویسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران.
چکیده
فرهنگ‌های آموزشی، آمیزه‌ای از لغات و معانی و دستور زبان هستند که با زبانی ساده، معانی رسا و محتوای مختصر برای نوآموزان و محصّلین تألیف شده‌اند. بعد از تشکیل دولت‌های اسلامی در شبه‌قارّه در قرن هفتم هجری قمری، زبان فارسی تا هفت قرن زبان درباری و علمی شد، ازاین‌رو اهالی این خطه برای فراگیری آن متوسل به کتب لغت و دستور زبان شدند. به‌این‌منظور فرهنگ‌های بسیاری تدوین شد که از میان آنها فرهنگ‌های آموزشی همچون یک کتاب درسی نقش مؤثری در افزودن واژگان فارسی به حافظۀ لغوی نوآموزان و گویشوران فارسی‌زبان شبه‌قارّه داشتند. در این جستار ضمن آشنایی با این فرهنگ‌ها، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به فرهنگ محمودی به‌عنوانِ نمونه‌ای از یک فرهنگ‌ آموزشی، صورت‌‌های مختلف زبان فارسیِ به‌کاررفته درآن بررسی شده‌است؛ صورت‌هایی همچون فارسیِ ایرانی، فارسیِ غیر ایرانی به‌ویژه ماوراءالنّهری، فارسیِ شبه‌قارّ‌ه‌ای، فارسیِ تحول‌یافته در معنا (واژگان فریبکار) و غیره. به‌منظورِ تبیین مقولات فوق، نمونه‌های از فرهنگ محمودی با استشهاد به متون فارسیِ شبه‌قارّه و مطابقت آنها با فرهنگ‌های فارسی، اردو، تاجیکی و افغانستانی ارائه گردیده‌است. در بررسی دیگر از‌طریقِ روش آماری میزان به‌کارگیری لغات و ترکیبات فارسی نسبت به زبان اردو به‌عنوانِ تأثیرپذیرترین زبان شبه‌قارّه از زبان فارسی، مورد سنجش قرار گرفته‌است. حاصل آنکه زبان فارسی از‌طریقِ فرهنگ‌های آموزشی که حدود 60 الی 70 درصد لغات آن‌ها را تشکیل می‌دهد به صورت‌های مختلف زبانی همچون تغییرات معنایی، تحولات آوایی و املایی، آمیختگی با دیگر حوزه‌‌های گویشیِ زبان فارسی، ساختن لغات جدید توسط گویشوران فارسی‌زبانِ شبه‌قارّه و غیره در این سرزمین ترویج و تحکیم یافته‌است.
 
کلیدواژه‌ها
فرهنگ‌نویسی؛ فرهنگ‌های آموزشی؛ زبان فارسی؛ شبه‌قارّه؛ فرهنگ محمودی
مراجع
فهرست منابع

الف. منابع فارسی

  1. احمد، نذیر. (139۴). «تأثیرات صرف و نحو فارسی بر زبان اردو». ترجمۀ شیوا امیرهدایی. نامۀ فرهنگستان. شمارۀ ۵. صص: 269-292.
  2. اختر. (۱۳۸۲). اختر. به کوشش عبدالحسین نوایى و... . سال اول تا چهاردهم. چاپ اول. تهران: کتابخانۀ ملى جمهورى اسلامى ایران.
  3. اسکندربیک منشى. (۱۳۷۷). تاریخ عالم‌آرای عباسى. به کوشش محمداسماعیل رضوانى. چاپ اول. تهران: دنیاى کتاب.
  4. امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود. (۱۹۶۲). شیرین و خسرو. به کوشش غضنفر علی‌یف. مسکو: آکادمى علوم اتحاد شوروى.
  5. پناهی، ثریّا. (۱۳۸۳). «عناصر واژگانی در زبان اردو». نامۀ فرهنگستان. شمارۀ 2۴. صص: 163-170.
  6. تاریخ عالم‌آرای صفوی. (۱۳۶۳). تاریخ عالم‌آرای صفوی. به کوشش یدالله شکری. چاپ دوم. تهران: اطلاعات.
  7. ثغرى، عماد بن محمد. (۱۳۵۲). طوطى‌نامه (جواهرالاسمار). به کوشش شمس‌الدین آل‌ احمد. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  8. جهانگیر گورکانى، نورالدین محمد. (۱۳۵۹). جهانگیرنامه (توزک جهانگیرى). به کوشش محمد هاشم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  9. چوهدری، شاهد. (137۵). فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان اردو. چاپ اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  10. حاتم‌نامه. (۱۳۸۶). حاتم‌نامه (روایت دوم: هفت انصاف حاتم، منسوب به معروف یمنى). به کوشش حسین اسماعیلى. چاپ اول. تهران: معین.
  11. حسینی منشی، محمود بن ابراهیم. (۱۳۶۹). تاریخ احمدشاهی. به کوشش محمدسرور مولایی. چاپ اول. تهران: عرفان.
  12. خواجه محمودعلی بن اسدالله .(۱۲۹۱ ق/ ۱۸۷۴م). فرهنگ محمودی. به اهتمام محمد بن عبدالرحمن بن حاجی محمد روشن خان. کانپور: مطبع نظامی.
  13. دبیرسیاقی، محمد. (۱۳۶۸). فرهنگ‌های فارسی به فارسی. چاپ اول. تهران: آرا.
  14. درایتی، مصطفی. (1390). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا). چاپ اول. تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
  15. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغتنامۀ دهخدا. چاپ دوم. تهران: مؤسسۀ لغتنامۀ دهخدا.
  16. رادفر، ابوالقاسم. (۱۳۷۶). «زبان فارسی در هند». دانشگاه انقلاب. شمارۀ ۱۰۸و ۱۰۹. صص: 121- 130.
  17. رادفر، ابوالقاسم. (۱۳۸۷). «بررسی جنبه‌های نفوذ واژگان زبان فارسی در زبان‌های شبه‌قارّۀ هند و پاکستان». مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارۀ 7. صص: 3۵-۵2.
  18. رامپوری، غیاث‌الدین. (۱۳۳۷). غیاث‌اللغات. به‌ کوشش محمد دبیرسیاقی. چاپ اول. تهران: معرفت.
  19. رشیدحسین. س (1370). «فرهنگ‌نامه‌های پارسی هند». ترجمه از مهدی حسینی. فصلنامۀ کیهان فرهنگی. سال 8، شمارۀ 77. صص: 84-88.
  20. رضاقلى میرزا. (13۴۶). سفرنامۀ رضاقلى میرزا نوۀ فتحعلی‌شاه . به کوشش اصغر فرمانفرمایى قاجار. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
  21. رواقی، علی. (۱۳۹۲). زبان فارسی افغانستان (دری). با همکاری زهرا اصلانی. چاپ اول. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  22. سروش، نصرالله – شهریارنقوی، حیدر. (۱۳۷۳). فرهنگ اردو – فارسی. چاپ اول. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
  23. سهسرامی، کلیم. (1372). «فرهنگ ضرورالمبتدی». دانش (مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان). شمارۀ 36. صص: 39-44.
  24. سیّدای نسفی، میرعابد. (۱۹۹۰). کلیات آثار سیّدای نسفی. به کوشش جابلقا داد علیشایف. زیر نظر اعلاخان افصح‌زاد و اصغر جان‌فدا. دوشنبه: نشریات دانش.
  25. شهریارنقوی. (1351). «ادبیات تطبیقی فارسی». هلال. شماره 122. صص: 3-8.
  26. شهریارنقوی، حیدر. (13۴1). فرهنگ‌نویسی فارسی در هند و پاکستان. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
  27. صادقی، علی‌اشرف. (1370). «واژ‌های فریبکار در فارسی تاجیکی». زبان‌شناسی. شماره 1۵ و 1۶. صص: 12-22.
  28. صادقی، علی‌اشرف. (۱۳۷۲). «پیشینۀ تفاوت‌‌های فارسی تاجیکی و فارسی ایران». کیهان فرهنگی. سال 10، شمارۀ ۱۰۳. صص: ۴۰-۴۲.
  29. صادقی، علی‌اشرف. (1393). «فرهنگ‌نویسی در شبه‌قارّۀ هند از ابتدا تا قرن 10 هجری (تاریخ فرهنگ‌نویسی)». شبه‌قارّه (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان)، شمارۀ 2. صص: 381-392.
  30. صادقی، علی‌اشرف. (1396). «فَرْهَنْگِ قَوّاس»، در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی (جلد پنجم). به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. صص: 58-59.
  31. صدرایی خویی، علی. (۱۳۹۱). میراث مشترک ایران و هند. چاپ اول. قم: کتابخانۀ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی. گنجینۀ جهانی مخطوطات اسلامی.
  32. عارف نوشاهی، رضاالله شاه. (۱۳۹۱). کتاب‌شناسی آثار فارسی چاپ‌شده در شبه‌قارّه. چاپ اول. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  33. علّامی، شیخ ابوالفضل مبارک فیضی. (۱۳۷۲). اکبرنامه (تاریخ گورکانیان هند). به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. چاپ دوم. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  34. عینی، صدرالدین. (۱۳۴۳). یادداشت‌‌ها. به کوشش سعیدی سیرجانی. چاپ اول. تهران: آگاه.
  35. فیروزالدین. (۱۹۷۶). فیروزاللغات (اردو جامع). چاپ اول. لاهور: فیروزسنن.
  36. مجتبائی، فتح‌اللّه. (۱۳۷۵).«اردو، زبان». مندرج در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص: ۵۴۱-۵۴۸.
  37. مشار، خان‌بابا. (۱۳۵۳). فهرست کتاب‌‌های چاپی فارسی. تهران: مؤلف.
  38. معصوم بکرى، سید محمد. (1382). تاریخ سند معروف به تاریخ معصومی. به کوشش عمر بن محمد داوود پوته. چاپ اول. تهران: اساطیر.
  39. منیر لاهوری، ابوالبرکات. (۱۳۸۸). سروده‌ها و نوشته‌های منیر لاهوری. به کوشش فرید اکرم. چاپ اول. تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
  40. میبدى، ابوالفضل رشیدالدین. (۱۳۳۹). کشف‌الاسرار و عدّة الابرار. به کوشش على‌اصغر حکمت. تهران: دانشگاه تهران.
  41. میرزا ابوطالب خان. (۱۳۵۲). مسیر طالبى یا سفرنامۀ میرزا ابوطالب خان. به کوشش حسین خدیوجم. چاپ اول. تهران: شرکت سهامى کتاب‌هاى جیبى.
  42. نفیسی، علی‌اکبر. (۱۳۵۵). فرهنگ نفیسی (ناظم‌الأطبّاء). تهران: کتابفروشی خیام.
  43. واصفی، زین‌‌الدین محمود. (۱۳۴۹). بدایع‌الوقایع. به کوشش الکساندر بلدروف. چاپ دوم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران و انستیتو خاورشناسی فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی.
  44. همدانی، فاضل. (1380). کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید (قسمت دوم: کتاب انجیل متّی). چاپ اول. تهران: اساطیر.
 

 

ب. منابع لاتین

  1. Nazarzade, S. (2010). Commentary dictionary of the Tajik language. Dushanbe: Research Institute of Persian Language and Literature.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 204
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 87


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب