دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,380,005
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,079
روزبهانی, محمد رضا. (1403). تحول جایگاه خلیفه و سلطان بر اساس دیدگاه امام فخر رازی. , 6(1), 113-134. doi: 10.22103/jic.2024.23391.1323
محمد رضا روزبهانی. "تحول جایگاه خلیفه و سلطان بر اساس دیدگاه امام فخر رازی". , 6, 1, 1403, 113-134. doi: 10.22103/jic.2024.23391.1323
روزبهانی, محمد رضا. (1403). 'تحول جایگاه خلیفه و سلطان بر اساس دیدگاه امام فخر رازی', , 6(1), pp. 113-134. doi: 10.22103/jic.2024.23391.1323
روزبهانی, محمد رضا. تحول جایگاه خلیفه و سلطان بر اساس دیدگاه امام فخر رازی. , 1403; 6(1): 113-134. doi: 10.22103/jic.2024.23391.1323

تحول جایگاه خلیفه و سلطان بر اساس دیدگاه امام فخر رازی

پژوهشنامه تمدن ایرانی
مقاله 6، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11، تیر 1403، صفحه 113-134    اصل مقاله (829.71 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jic.2024.23391.1323
نویسنده
محمد رضا روزبهانی*
استادیارگروه تاریخ دانشگاه فرهنگیان استان تهران
چکیده
دو عنوان خلیفه و سلطان در جهان اسلام درطی قرون متمادی کاربرد های متفاوتی داشته اند و در نگاه متفکران مسلمان، از جمله امام فخرالدین رازی، گاهی این و دگر بار آن یکی، در عرصه دین و سیاست، جایگاه ویژه ای یافته است و در بعضی موارد هم به یک معنی بکار گرفته شده اند. در این مقاله که با رویکردی توصیفی– تحلیلی و روش اسنادی انجام شده است، ابتدا بطور مختصر روند تحول و تبدل جایگاه خلیفه و سلطان در جهان اسلام، تا جایی که احیای منصب خلافت، لااقل در سرزمینهای خلافت شرقی، به یک آرزو تبدیل می شود، توصیف شده و بعد از آن نقش و تاثیر آراء امام فخر رازی( 543- 606 ه.ق)، که به عقیده نگارنده یکی از جدی ترین نظریه پردازان پادشاهی و سلطنت اسلامی قبل از سقوط خلافت بغداد است؛ به مدد اسناد و منابع معتبر تشریح می شود. در مقاله حاضر این فرضیه به اثبات می رسد که متفکران مسلمان عموماً، به تناسب زمان و اقتضائات آن و بدون توجه به خواستگاه اولیه، جایگاه خلیفه و سلطان را بر اساس مصلحتی، که مبتنی بر حفظ جامعه اسلامی از هرج و مرج و مشروعیت بخشیدن به مخدومان خویش بود، خلط و یا جا به جا کرده اند و البته همیشه سلطان را در طول خلیفه دیده اند؛ اما امام فخر رازی، با تاثیر پذیری از فلاسفه یونان و استنباط خاص خود از مبانی فقهی و کلامی اسلامی، در نظریه خود جایگاه خلیفه و سلطان را یکسان و آنها را در عرض هم دیده و به طور جدی راه را برای سلطنت و پادشاهی بدون وجود خلیفه برای متفکران بعد از خودش هموارکرده است.
کلیدواژه‌ها
خلیفه؛ سلطان؛ امام فخر رازی؛ خوارزمشاه؛ جامع العلوم
مراجع
  • ابن جماعه، محمد(1994). تحریر الاحکام فی تدبیر اهل الاسلام، به نقل از:السلطنه فی الفکر السیاسی الاسلامی، مجموعه متون برگزیده در مدت هزار سال در تمدن اسلامی، به کوشش یوسف ابیش و یاسوشی کوسوجی، بیروت: دارالحوراء.
  • ابن خلدون، عبدالرحمن، (1379) مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، چاپ نهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ج1،
  • ابیش، یوسف و یاسوشی کوسوجی(1994)، السلطنه فی الفکر السیاسی الاسلامی، مجموعه متون برگزیده در مدت هزار سال در تمدن اسلامی، بیروت:دارالحوراء.
  • ابن اثیر، عزالدین، (1371). کامل بزرگ ایران و اسلام ،ترجمه ابوالقاسم حالت ،تهران: علمی، ج23.
  • الراوندی، محمد ابن علی ابن سلیمان (1364). راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق، به کوشش محمد اقبال، تهران: امیر کبیر.
 

  • الماوردی، ، ابوالحسن علی بن محمدبن حبیب، (1406 ) الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه:دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
  • بار تولد ، و.و، (1358) خلیفه و سلطان ،ترجمه سیروس ایزدی، تهران : امیر کبیر .
  • بدوی، عبدالرحمن، ( 1389) تاریخ اندیشه های کلامی در اسلام،ترجمه حسین صابری،مشهد:آستان قدس رضوی، چاپ دوم،ج1.
  • بلک ، آنتونی، (1386) تاریخ اندیشه سیاسی اسلام از عصر پیامبر تا امروز ، ترجمه محمد حسین وقار ، تهران: انتشارات اطلاعات ، چاپ سوم.
  • پولادی، کمال،(1400) .تاریخ اندیشه سیاشی در ایران و اسلام،تهران: نشر مرکز، چاپ هشتم .
  • جوز جانی، منهاج سراج، ( 1363). طبقات ناصری ، تصحیح عبدالحی حبیبی ، تهران،ج1.
  • جوینی، علاالدین عطاملک، ( 1329،1334،1355ه.ق). تاریخ جهانگشای، به سعی واهتمام محمد ابن عبدالوهاب قزوینی: لیدن،مطبعه بریل، ج2.
  • خاتمی، سید محمد، (1378). آیین و اندیشه در دام خود کامگی...، چاپ دوم، تهران: انتشارات طرح نو.
  • خضری، احمد رضا، (1379). تاریخ خلافت عباسیان :آغاز تا پایان آل بویه،تهران: سمت.
  • خنجی ،فضل الله بن روزبهان، (1362) سلوک الملوک ، تصحیح و مقدمه محمد علی موحه ، تهران ، خوارزمی.
  • رازی، امام فخر الدین محمد بن عمر ،(1366). جامع العلوم ( یا حدائق الانوار فی حقایق الاسرار معروف به کتاب ستینی ) به کوشش محمد حسین تسبیحی ، تهران : انتشارات اسدی .
  • رازی، امام فخر ، (1340). چهارده ر ساله ، تصحیح سید محمد باقر سیزواری ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران.
  • رستم وندی ، نقی، (1388). اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی ، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • رشید الدین فضل الله همدانی،(1338). جامع التواریخ، به کوشش محمد تقی دانش پژوه و محمد مدرس زنجانی،تهران :بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • عنایت، حمید، (1377). نهادها و اندیشه های سیاسی در ایران و اسلام، تصحیح صادق زیبا کلام، تهران :انتشارات روزنه
  • غزالی، ابو حامد،(1961). فضایح الباطنیه، المستظهری، تحقیق عبدالرحمن بدوی:قاهره.
  • غزالی ابو حامد، (1367).نصیحهالملوک، تصحیح جلال الدین همایی،تهران: نشر هما.
  • فخرالدین رازی، محمد عمر، (1382). جامع العلوم، تصحیح سید علی آل داود، تهران: نشر ثریا.
  • فیرحی، داود، (1387). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چاپ هفتم تهران: نشر نی.
  • قادری، حاتم، (1375) تحول مبانی مشروعیت خلافت از آغاز تا فروپاشی عباسیان: انتشارات تبیان.
  • طباطبائی، سید جواد ، (1374). در آمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، چاپ چهارم،تهران:انتشارات کویر.
  • طباطبای، سید جواد، (1375).زوال اندیشه سیاسی در ایران ، تهران: انتشارات کویر، چاپ دوم .
  • طبری، محمد ابن جریر، (1375). تاریخ طبری«تاریخ الرسل و الملوک»، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ پنجم، تهران: اساطیر.
  • طوسی، خواجه نظام الملک، (1347). سیرالملوک(سیاستنامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، چاپ 2، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • طقوش، محمدسهیل، (1394). دولت عباسیان، ترجمه حجت الله جودکی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • مؤید ثابتی، سید علی، (1346). اسناد و نامه های تاریخی از اوایل اسلامی تا اواخر عهد شاه اسماعیل صفوی ، تهران :کتابخانه طهوری .
  • نسوی، شهاب الدین زیدری، (1365). سیرت جلال الدین منکبرتی، تصحیح مجتبی مینوی ،تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • نصر، سید حسین، (1389). سنت عقلانی اسلامی در ایران ، ترجمه سعید دهقانی ، تهران :انتشارات قصیده سرا ، چاپ سوم .
 

مقالات:

  • باوفا، ابراهیم، (1385). مناسبات خوارزمشاهیان و عباسیان، (مجله تاریخ اسلام)،شماره 25.
  • بهرامی، وحید، (1395).تاثیر اندیشه فره ایزدی در نا امنی نخبگان سیاسی ایران در دوره ایرانشهری، سیمرغ( فصلنامه ایرانشناسی و پژوهش های مسائل ایران) سال سوم، شماره ششم، زمستان ، صفحات 9-10
  • پورجوادی، نصرالله، (1365). رابطه فخر رازی با مشایخ صوفیه، نشریه معارف ، فروردین - تیر - شماره 7
  • رحمت آبادی، اعظم، سیده زهرا موسوی؛(1398). نقد و بررسی آراء و شبهات فخر رازی در موضوع امامت و خلافت بلافصل در تفسیر کبیر، نشریه پژوهش های نوین در گستره تاریخ، فرهنگ و تمدن شیعه، شماره 4، بهار و تابستان، صفحات 43-68
  • روزبهانی، محمد رضا، (1397). عوامل بقاء و اضمحلال حکومت از دیدگاه خواجه نظام الملک طوسی، مجموعه مقالات همایش بین المللی هزاره خواجه نظام الملک طوسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ، صفحات516-530
  • طباطبایی، سید جواد، (1366). اندیشه سیاسی امام فخر رازی، نشریه ی سیاست خارجی، شماره ی 4، مهر و آذر ، از ص 681 تا 694
  • گریفل، فرانک، (1400). ناگفته هایی درباره زندگی فخر رازی و حامیان وی، ترجه سیده زهرا حسینی، پژوهش در تاریخ، سال یازدهم، شماره 30، بهار و تابستان ، صفحات 67-97
  • نجارزادگان، فتح الله، (1388). بازخوانی دیدگاه فخر رازی در باره مشروعیت اطاعت از اولی الامر، فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال پنجم، شماره شانزدهم ، بهار ، صفحات 61-78
  • یزدی، محمد جواد، (1368).پاسخ به شبهات فخر رازی در مساله امامت، نشریه کیهان فرهنگی، شماره 68، مهر و آبان ، صفحات 89-114
 

 

 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 216
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 102


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب