آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,001 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,066 |
مطالعة تطبیقی پیرامتن‌های دیداری در آستانة ورودی سه شاهنامۀ بایسنقری، ابراهیم‌سلطان و محمد جوکی | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 23، شماره 46، دی 1403، صفحه 365-384 اصل مقاله (1.23 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2024.20914.2442 | ||
| نویسندگان | ||
| ساحل عرفان منش1؛ علیرضا طاهری2 | ||
| 1استادیار گروه صنایع دستی ، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران. | ||
| 2استاد، دانشگاه هنر تهران، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، تاریخ هنر. ایمیل | ||
| چکیده | ||
| زمینه/هدف: نگاره‌های شاهنامه‌های عهد تیموری دربردارندۀ جنبه‌های هنری ویژه‌ای هستند که از حیث نشانه‌شناسی بصری و کلامی به تفاوت‌های معناداری منجر می‌شوند. هدف از پژوهش حاضر بررسی تفاوت‌های بین پیرامتن‌های دیداری و صفحات آغازین و نقش آن‌ها در خوانش متن اصلی بر مبنای سه شاهنامۀ بایسنقری، ابراهیم‌سلطان و محمد جوکی است. روش/رویکرد: به منظور دستیابی به تأثیر پیرامتن‌های تصویری در خوانش متن، از دیدگاه ژرار ژنت، با استفاده از رویکرد ترامتنیت گونۀ پیرامتنیت و روش توصیفی-تطبیقی بهره گرفته شده است. یافته‌ها/نتایج: دورۀ تیموری از جمله ادواری است که بیش از سایر دوره‌ها شاهنامه به صورت گسترده‌ای در آن دوره مصور شده است؛ از این رو سه شاهنامۀ مصور بایسنقری، ابراهیم‌سلطان و محمد جوکی حاصل این دوره است. آنچه در این شاهنامه‌ها مورد توجه است، علاوه بر مصورسازی متن شاهنامه، تصاویر موجود در صفحات آغازین یا آستانة ورودی متن اصلی است. از آنجایی که هر متن، به وسیلۀ پیرامتن‌ها با ذهن مخاطب و جهان بیرون ارتباط برقرار می‌کند، شاهنامه‌ها قابلیت بررسی پیرامتن را دارا می‌باشند، زیرا دارای ویژگی‌های شاخص هستند. پیرامتن‌های شاهنامه‌های ابراهیم‌سلطان و بایسنقری شامل نگاره‌هایی از شکارگاه، بار عامِ شاهِ و سفارش‌دهنده است، در حالی که شاهنامة محمد جوکی فاقد پیرامتن است و با نگاره‌ای از فردوسی و شعرای غزنین آغاز می‌شود. با تحلیل و بررسی پیرامتن‌ها و متن‌های آغازین سه شاهنامه، می‌توان به این نتیجه رسید که نقش شاه در شکارگاه یا بار عام در پیرامتن علاوه بر آن‌که به جایگاه سفارش‌دهنده یا حامی اشاره می‌کند، به عنوان عامل نشان‌دهندۀ موقعیت شاه یا حکمران در جامعه از منظر نگارگر، بر متن اصلی نیز حاکم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پیرامتنیت؛ شاهنامه بایسنقری؛ شاهنامه ابراهیم‌سلطان؛ شاهنامه محمد جوکی | ||
| مراجع | ||
|
الف. منابع فارسی
آژند، یعقوب (1387الف). مکتب نگارگری شیراز، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
آژند، یعقوب (1387 ب)، مکتب نگارگری هرات، تهران، فرهنگستان هنر
آژند، یعقوب (1388)، کارستان هنری و هنرپروری ابراهیم‌سلطان، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 37، 87-94.
آژند، یعقوب (1395). نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران)، جلد اول. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
احمدی توانا، اکرم و الماسی، فتانه (1401)، مسئلۀ جانشینی در شاهنامه‌های مصور سه شاهزاده تیموری (شاهنامه‌های بایسنقری، ابراهیم‌سلطان و محمدجوکی)، مطالعات تطبیقی هنر، 12(24)، 47-61.
اسداللهی، مصطفی (1376). نگارگری ایرانی شاهنامه‌نگاری، تهران: انتشارات انجمن هنرهای تجسمی.
امیرخانی، غلامرضا (1395)، تداوم و تحول در تاریخ‌نگاری ایران (بررسی و تحلیل آثار شهاب‌الدین عبدالله خوافی (حافظ ابرو). چاپ اول، تهران: طرح نقد.
فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1350)، شاهنامه فردوسی (از روی نسخه خطی بایسنغری)، شورای مرکزی جشن شاهنشاهی.
پاکباز، روئین (1386). نقاشی ایران از دیرباز تا کنون، تهران: انتشارات زرین و سیمین.
پوپ، آرتور اپهام (1378). سیر و صور نقاشی ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی
حافظ آبرو (1372)، زبده‌التواریخ، تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، جلد1، وزارت ارشاد، تهران.
حسینی راد، عبدالحمید (1384). شاهکارهای نگارگری ایران، تهران: موسسۀ توسعۀ هنرهای تجسمی معاصر و موزه‌های هنرهای معاصر تهران.
جهاندار، حوریه (1395). مطالعه و شناسایی جنبه بیانگری نگاره‌هایی از شاهنامۀ ابراهیم‌سلطان و محمد جوکی با تکیه بر ویژگی‌های اجتماعی و هنری، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد )، استاد راهنما سید سعید سید احدی زاویه، دانشکدۀ علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران
رستگاریان، مژگان (1394). مطالعۀ تطبیقی مجالسی از سه شاهنامه برادران تیموری با رویکرد تاریخ اجتماعی هنر، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر)، استاد راهنما: محمدتقی آشوری، دانشکدۀ هنرهای کاربردی، دانشگاه هنرتهران، ایران.
حسینی، مهدی (1388). شاهنامۀ محمد جوکی، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، (4) ، 35-50.
رضایی، عبدالعظیم (1363)، تاریخ ده هزارساۀ ایران، ج3، تهران: اقبال
سلامت نیکی‌کند، المیرا (1392). بررسی تطبیقی موجودات غریب در سه شاهنامه از دورۀ تیموری(بایسنقری، ابراهیم‌سلطان و محمد جوکی)، (کارشناسی ارشد پژوهش هنر)، استاد راهنما: مهدی حسینی، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1383)، مطلع‌السعدین و مجمع‌البحرین، ج 2(دفتر اول)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صحراگرد، مهدی (1387)، ابراهیم‌سلطان بانی مجموعۀ دارالصفای شیراز. گلستان هنر، (13)، 90-93.
عبدالله یوا، فیروزه و ملویل، چارلز(1397). شاهنامه ابراهیم‌سلطان، ترجمه اکرم احمدی توانا، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
کاسی، ولی‌الله (1389)، تیغ و تنبور، تهران: فرهنگستان هنر.
کن‌بای، شیلا (1382). نقاشی ایرانی، ترجمۀ مهدی حسینی، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
گراهام، آلن (1380). بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
گری، بازیل (1385). نقاشی ایران، ترجمۀ عربعلی شروه، تهران: نشر دنیای نو.
ماه‌وان، فاطمه (1395). شاهنامه‌نگاری گذر از متن به تصویر، تهران: انتشارات معین.
منز، بئاتریس فوربز (1393)، ایران عصر تیمور(قدرت، سیاست، مذهب)، ترجمۀ اکبر صبوری، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
میرجعفری، حسین (1395)، تاریخ احولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دورۀ تیموریان و ترکمنان، چاپ سیزدهم، اصفهان: سمت و دانشگاه اصفهان.
نامور مطلق، بهمن (1395). بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم، تهران: انتشارات سخن.
نامور مطلق، بهمن (1385). پیرامتنیت یا متن‌های ماهواره‌ای، مقالات دومین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر، 1(12)، تهران: فرهنگستان هنر.
هیلن‌براند، رابرت (1386). هنر و معماری اسلامی، ترجمۀ اردشیر اشراقی، تهران: انتشارات روزنه.
ب. منابع لاتینی و بر خط
Brend,B. (2010). Muhammad Juki’s Shahnamah of Firdusi, London: Royal Asiac Society.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 156 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 288 |
||