آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,072 |
کارکردهای تقدیرباوری در تفسیر کلان‌روایت‌ها و خُردروایت‌های تاریخیِ بیهقی | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 23، شماره 46، دی 1403، صفحه 435-453 اصل مقاله (558.75 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2024.23201.2595 | ||
| نویسنده | ||
| مجاهد غلامی | ||
| گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران. | ||
| چکیده | ||
| زمینه/ هدف: ابوالفضل بیهقی (385-470 ﻫ.ق)، برای ایرانیان کتابی را به یادگار نهاده که جدا از ارزشهای تاریخی و ادبی، از نگرگاههای دیگر و از جمله از نگرگاه اندیشۀ سیاسی و رهنمونی به آیین مُلکداری در یکی از برهههای مهمّ تاریخ ایران پس از اسلام هم بسی قابل دیدن و بررسیدن است. از این رو، در جستار پیش رو با هدف آشنایی با نگرش بیهقی در علّتیابی اتّفاقهای تاریخی به بررسی تقدیرگرایی و باور به نقشآفرینی چون و چرا ناپذیر قضا و قدر در رقم خوردن رویدادها در تاریخ بیهقی پرداخته شدهاست. روش/ رویکرد: این جستار از گونۀ پژوهشهای توسعهای است و در آن به روش توصیفی-تحلیلی به بازخوانی تاریخنگری تقدیرگرای ابوالفضل بیهقی پرداخته شدهاست. منابع مورد استفاده نیز منابع کتابخانهای بودهاند. یافتهها/ نتایج: از جمله نتیجهها و یافتههای پژوهش آن است که در تاریخ بیهقی اتّفاقهای اصلی چونان کلانروایت، به تقدیر نسبت داده میشود و در پیوند با این امر، اتّفاقهای فرعی که منطقاً بدان اتّفاق اصلی منجر توانند شد نیز یکسره به پای تقدیر نوشته میشوند. برتخت نشستن سلطان مسعود و شکست او از سلجوقیان، دو کلانروایت در تاریخ بیهقیاند که با ارائه تفسیری تقدیرگرا از به وقوع پیوستنشان، دیگر اتّفاقهای بازبسته بدانها نیز شأن تقدیری یافتهاند. با انتساب سلطنت به ارادۀ لایتغیّر الهی، بدان مشروعیّتدهی میشود و در پیوند بدان اتّفاقهایی چون بشارت پیشاپیش توسّط چهرهای قدسی بر شکلگیری آن سلطنت ساخته میشود. همچنین وقتی شکست در جنگها به خواست الهی و در راستای انتقال قدرت بر حسب صلاحدید آسمانی باشد، رقم خوردن یک سری اتّفاقها بنا به قضای الهی ناگزیر خواهد بود و خرده گرفتن بر پادشاه و متّهم نمودنش به کوتاهی در تدبیر امور، وجهی ندارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اندیشۀ سیاسی؛ تقدیرباوری؛ کلانروایت و خُردروایت؛ مشروعیّت؛ تاریخ بیهقی؛ حکومت غزنوی | ||
| مراجع | ||
|
اسکندربیگ ترکمان (1382). تاریخ عالمآرای عبّاسی. ایرج افشار(مصحح). چ.3. تهران: امیرکبیر.
ابن خلدون، عبدالرّحمان (1379). مقدّمۀ ابن خلدون. محمّد پروین گنابادی(مترجم). چ.9. تهران: علمی و فرهنگی.
بیهقی، ابوالفضل محمّدبن حسین (1381). تاریخ بیهقی. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چ.8. تهران: مهتاب.
پولادی، کمال (1397). در سودای نظام داد: جهانشناسی ایرانی و اندیشۀ سیاسی. تهران: مرکز.
حمیدی، جعفر (1372). تاریخنگاران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
روزبهانی، محمّدرضا (1399). تحوّل مبانی مشروعیّت سلطنت از یورش مغولان تا برآمدن صفویان. چ.2. قم: دانشگاه مفید.
طباطبایی، سیّدجواد (1386). تأمّلی دربارۀ ایران: نظریۀ حکومت قانون در ایران، مبانی نظریۀ مشروطهخواهی. تهران: ستوده.
طباطبایی، سیّدجواد (1393). درآمدی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. چ.11. تهران کویر.
طبری، احسان (1394). ابوالفضل بیهقی و جامعۀ غزنوی. تهران: فردوس.
عالم، عبدالرّحمان (1394). بنیادهای علم سیاست. چ.27. تهران: نِی.
فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1398). شاهنامه. جلال خالقی مطلق(مصحح). چ.4. تهران: سخن.
فیرحی، داوود (1396). قدرت، دانش و مشروعیّت در اسلام(دورۀ میانه). چ.16. تهران: نِی.
قاضیمرادی، حسن (1390). استبداد در ایران. چ.2. تهران: کتاب آمه.
قشیری، عبدالکریمبن هوازن (1428ﻫ.ق). لطائف الاشارات: تفسیر القشیری. عبداللطیف حسن عبدالرّحمن(وضعَ حَواشیه و علّق عَلَیه). بیروت: دارالکتب العلمیة.
کرمی، حسین (1383). «تقدیر و سرنوشت در ادبیات فارسی و تأثیر آن بر فرهنگ مردم ایران». مجلّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. زمستان و بهار. ش.168و169. صص.150-129.
لاهیجی، محمّد (1391). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. محمّدرضا برزگر خالقی و عفّت کرباسی(مصحح). تهران: علم.
مهماننواز، محمود و نوری، جعفر (1401). «بررسی و تحلیل اندیشۀ تقدیرگرایی در عالمآرای عبّاسی». فصلنامۀ علمی سخن تاریخ. س.16. ش.39. پاییز. صص. 37-64.
نظامالملک طوسی، حسنبن علی (1400). سیرالملوک. محمود عابدی(مصحح). چ.2. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
والدمن، مریلین (1375). زمانه، زندگی و کارنامۀ بیهقی. منصورۀ اتّحادیه(نظام مافی)(مترجم). تهران: تاریخ ایران.
همایون کاتوزیان، محمّدعلی (1388). تضاد دولت و ملّت: نظریۀ تاریخ و سیاست در ایران. علیرضا طیّب(مترجم). چ.6. تهران: نشر نی.
یوسفی، غلامحسین (1376). دیداری با اهل قلم. چ.6. تهران: علمی.
William A. Darity Jr. (editor in chief). (2008). International Encyclopedia of the Social Sciences. 2nd. Ed. New York: Macmillan reference USA. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 134 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 249 |
||