دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,380,001
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,066
پورغلامعلی, محمد مهدی. (1403). معرفی نسخه خطی بحرالخواص و بررسی محتوایی آن. , 27(56), 23-38. doi: 10.22103/jll.2025.24012.3156
محمد مهدی پورغلامعلی. "معرفی نسخه خطی بحرالخواص و بررسی محتوایی آن". , 27, 56, 1403, 23-38. doi: 10.22103/jll.2025.24012.3156
پورغلامعلی, محمد مهدی. (1403). 'معرفی نسخه خطی بحرالخواص و بررسی محتوایی آن', , 27(56), pp. 23-38. doi: 10.22103/jll.2025.24012.3156
پورغلامعلی, محمد مهدی. معرفی نسخه خطی بحرالخواص و بررسی محتوایی آن. , 1403; 27(56): 23-38. doi: 10.22103/jll.2025.24012.3156

معرفی نسخه خطی بحرالخواص و بررسی محتوایی آن

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 27، شماره 56، اسفند 1403، صفحه 23-38    اصل مقاله (1.36 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2025.24012.3156
نویسنده
محمد مهدی پورغلامعلی*
گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ولی عصر(عج)، رفسنجان، ایران
چکیده
هدف: بحرالخواص اثر طبیب کرمانی از مهم‌ترین کتاب‌های طبی نگارش شده در قرن نهم هجری است که هفت دست‌نوشته از آن در کتابخانه‌های سراسر جهان موجود ‌است. این اثر که قرابادینی در انواع داروهای گیاهی، معدنی و حیوانی و ترکیبات حاصل از آن‌هاست؛ از حیث درج بدل داروهای کمیاب و نام محلی ادویه‌ها در ایران و سایر ممالک و فراهم‌آوردن آرای حکیمان متعدد در کنار نظریات مؤلف، اهمیت ویژه‌ای دارد. تصحیح و معرفی این اثر موجب شناخت جایگاه آن در میان آثار مشابه، شناخت بدل داروها و ارائة درمان های دارویی نوین در طب سنتی خواهدشد.
 
روش :در این پژوهش به شیوة توصیفی- تحلیلی به معرفی و بررسی محتوایی بحرالخواص پرداخته‌‌شده‌است.
 
یافته­ ها:بحرالخواص حاصل تجمیع آرای موجود در اختیارات بدیعی و نظریات، تحقیقات و مشاهدات مؤلف و بیش از 60 حکیم دیگر است که برخی از آنان ناشناس‌اند. ترجمة ادویه‌ها به پنج زبان و هفت گویش و ارائۀ ترکیبات دارویی جدید، بحرالخواص را به اثری قابل‌توجه تبدیل‌کرده‌است. نثر این اثر بینابین است؛ به طوری که دیباچة کتاب نثری مصنوع و متکلف و آراسته به آرایه‌های لفظی و ادامه متن نثری علمی دارد. همچنین کاربردهای کهن زبانی و نحوی، استفاده از آرایه‌های معنوی و انعکاس اندیشه‌های ذهنی مؤلف در متن اندک است.
 
 نتایج:بحرالخواص اثر طبیب کرمانی مشتمل بر یک مقدمه، سه مقاله و یک خاتمه است و در نگارش آن به صورت مستقیم از اختیارات بدیعی و گلستان سعدی تأثیر پذیرفته‌شده‌است. درج اسامی ادویه‌ به پنج زبان فارسی، ترکی، عربی، هندی و یونانی و هفت گویش مصری، شامی، خراسانی، کرمانی، شیرازی و کابلی بر اهمیت این اثر افزوده‌است. در بحرالخواص از آرای حکیمان مشهوری چون ابوعلی سینا، فخرالدین رازی، انصاری، جالینوس، دیسقوریدوس، ابن‌سراج‌الدین‌جوزجانی، ابن‌ماسویه، جاحظ، ارسطاطالیس، طبری، بقراط و ... استفاده‌شده‌است. تلخیص، تفصیل و تغییر دستورات دارویی دیگر حکیمان، نجوم پزشکی و دستورات دارویی جادویی و خرافی، ارائة بدل داروها و نقل چندین درمان برای بیماری واحد از ویژگی‌های دیگر بحرالخواص است. 
کلیدواژه‌ها
نسخة‌خطی؛ بحرالخواص؛ طبیب کرمانی؛ نثر بینابین؛ قرابادین
مراجع
فهرست منابع

الف.منابع فارسی

  1. قرآن کریم.
  2. انصاری، علی بن حسین. (1398). اختیارات بدیعی. به تصحیح محمدرضا شمس اردکانی و فرید رمضانی. تهران: چوگان.
  3. بهار، محمدتقی. (1372). سبک شناسی. جلد سوم. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.
  4. بیگ باباپور، یوسف. (1393). فهرست توصیفی دستنوشت‌های پزشکی دورۀ اسلامی. جلد1. تهران: سفیر اردهال.
  5. دانشفرد، بابک. (1391). «تأثیر مکتب جندی شاپور بر مکتب پزشکی بغداد». تحقیقات تاریخ پزشکی. سال 2. شماره 2. صص: ٤٩-٥٦.
  6. رضوی برقعی، سیدحسین. (1383). «نقد و نگاهی به ترجمۀ کتاب «طب در دوره صفویه». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. سال7. شماره ٧٠ و ٧١. صص: 28-22.
  7. سعدی، مصلح الدین. (1368). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
  8. صفا، ذبیح الله.(1383). تاریخ ادبیات ایران. تلخیص سید محمد ترابی. جلد 1. چاپ ششم. تهران: فردوسی.
  9. طبیب کرمانی، مغیث‌الدین. (1399). الهامات المعبودیه فی اختیارات المسعودیه. به تصحیح محمد مهدی پورغلامعلی. رفسنجان: دانشگاه ولی‌عصر(عج).
  10. طبیب کرمانی، مغیث‌الدین. (ف900ق). بحرالخواص. ازبکستان: مؤسسه البیرونی، شماره ثبت:2146. [نسخه خطی] تألیف 868ق. تاریخ کتابت: 17م.
  11. طبیب کرمانی، مغیث‌الدین. (ف900ق). بحرالخواص. تهران: مجلس شورای اسلامی. شماره ثبت: 17927ش. [نسخه‌خطی] تألیف 868ق. تاریخ کتابت: بی‌تا.
  12. طبیب کرمانی، مغیث‌الدین. (ف900ق). بحرالخواص. روسیه: بنیاد خاورشناسی فرهنگستان شوروی. شماره ثبت: ش C648. [نسخه خطی] تألیف 868ق. تاریخ کتابت: 12 تا 13ق.
  13. طبیب کرمانی، مغیث‌الدین. (ف900ق). بحرالخواص. قم: مسجد اعظم. شماره ثبت: 1068. [نسخه‌خطی] تألیف 868ق. تاریخ کتابت: بی‌تا.
  14. طبیب کرمانی، مغیث‌الدین. (ف900ق). بحرالخواص. لندن: انجمن پادشاهی آسیایی لندن. شماره ثبت: 5855. OR. [نسخه‌خطی] تألیف 868ق. تاریخ کتابت: بی‌تا.
  15. فرخ‌نیا، رحیم. (1382). «طب اسلامی و جایگاه آن در میان نظام‌های بزرگ طب سنتی». مشکوۃ. سال 21. شماره٨١. صص: ٧٦-٨٦.
  16. نجم آبادی، محمود. (1393). تاریخ طب در ایران از ظهور اسلام تا حمله مغول. ج1، تهران: دانشگاه تهران.
ب. منابع لاتین:

  1. 1. Mousiyef, N. (1951). The treasury of oriental manuscripts of the Abu rayhan Al-Biruni Institute of the republicUzbekistan. Tashkand: Al-Biruni Institute press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 134
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 112


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب