
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,078 |
تحلیل اسطورة ایزد نباتی در قصة «گدولی و ماده گاو» | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
دوره 24، شماره 47، تیر 1404، صفحه 27-48 اصل مقاله (926.95 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2025.4882 | ||
نویسنده | ||
عظیم جبّاره ناصرو | ||
دانشگاه جهرم | ||
چکیده | ||
زمینه/ هدف: آیینهای باروری یکی از گونههای پربسامد اساطیر است که بخش گستردهای از اساطیر جهان را در خود جای داده است. این اسطوره، توجیه انسان عصر باستان از زندگی دوبارة گیاهان در فصل بهار است که به شکلهای گوناگون در گوشه و کنار جهان نمود یافته است. دُموزی/ تموز، آتیس، آدونیس، دیونیزوس، اوزیریس، بَعَل، پرسفون، بالدر، معروفترین ایزدان گیاهی در اساطیر جهان هستند. در اساطیر ایرانی نیز سیاوش در زمرة ایزدان گیاهی است که ماجراهای مربوط به او بخش بزرگی از شاهنامه را دربرگرفته است. نگارنده در بررسیهای میدانی خود افسانهای را ضبط کرده است که همسانیهای شگرفی با دیگر داستانهای مشابه خود در اسطورههای جهان دارد. این روایت پیش از این در هیچ منبعی مکتوب نشده و با توجه به اینکه شمار اندکی از افراد کهنسال این افسانه را در خاطر دارند، در آستانة فراموشی است. هدف این پژوهش ضبط و بررسی تحلیلی این روایتِ در آستانة فراموشی است روش/ رویکرد: این مقاله به روش میدانی و کتابخانهای و با رویکرد توصیفی- تحلیلی نگارش شده است. یافتهها/ نتایج: یافتههای پژوهش نشان میدهد که شخصیت «گدولی» که در این قصه در نقش ایزد گیاهی ظاهر شده است، مانند دیگر همتایان خود از تولد تا مرگ، ارتباطی ویژه با طبیعت و سرسبزی آن دارد؛ قهرمان داستان برای نجات طبیعت و بازگرداندن حیات و سرسبزی به جهان، با دیو خشکسالی که عامل زایش- مادهگاو- را به بند کشیده است، نبرد میکند و با شکست دادن او، جهان دوباره نو میشود. ایزد نباتی در این داستان عامیانه نیز مانند دیگر همتایان خود، به وسیلة زنی- که در این داستان در نقش معشوق ظاهر میشود- به درون گیاه نی فرستاده میشود. هر چند این زن/ الهه، برخلاف داستانهای مشابه، تلاشی برای بازگرداندن ایزد نباتی نمیکند. حضور شخصیتهایی مانند گدولی، ماندنی و گلبس، نقش پررنگ اونالکها در روند داستان، مطرح شدن گاو به عنوان عامل زایش، مکانهای بومی و آشنا برای مردم منطقه، رنگ و بوی بومی به داستان داده است. | ||
کلیدواژهها | ||
ایزد گیاهی؛ دیو خشکسالی؛ عامل زایش؛ گدولی؛ ماده گاو | ||
مراجع | ||
آیدنلو، سجاد (1393). «اسفندیار ایزدی گیاهی؟». مجلة پژوهشهای ادبی، ش 45، صص 9-46.
ابن بلخی (1363). فارسنامه. به تصحیح لسترنج و نیکلسون. تهران: دنیای کتاب.
اسمیت، ژوئل (1383). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمهی شهلا برادران خسروشاهی. تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.
الیاده، میرچا (1376). رساله در تاریخ ادیان. ترجمهی جلال ستاری. تهران: سروش.
ایونس، ورونیکا (1375). اساطیر مصر. ترجمهی باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
بهار، مهرداد (1384). از اسطوره تا تاریخ. تهران: چشمه.
بهار، مهرداد (1376). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
بهار، مهرداد (1374). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
پرون، استیوارد (1381). اساطیر روم. تهران: اساطیر.
پیج، ر، ی. (1382). اسطورههای اسکاندیناوی، ترجمهی عباس مخبر، تهران: مرکز.
جلالی نایینی، سید محمدرضا (1372). تحقیق و ترجمه و مقدمۀ گزیدة سرودههای ریگودا. تهران: نقره.
حسامپور، سعید و عظیم جبّاره ناصرو (1390). افسانهها و قصههای مردم کوهمره سرخی. شیراز: سیوند.
حصوری، علی (1378). سیاوشان. تهران: چشمه.
خجسته، فرامرز و محمدرضا حسنی جلیلیان (1390). «تحلیل داستان سیاوش بر بنیاد ژرف ساخت اسطورهی الههی باروری و ایزد گیاهی». مجلۀ تاریخ ادبیات. شمارۀ 3. صص 77-96.
دیکسون کندی، مایک (1385). دانشنامهی اساطیر یونان و روم. ترجمهی رقیه بهزادی. تهران: طهوری.
راماین (1350). به کوشش عبدالودود اظهر دهلوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رضایی دشت ارژنه، محمود (1389). بررسی تحلیلی- تطبیقی سیاوش، اوزیریس و آتیس. مجلۀ مطالعات ادبیات تطبیقی. س 4. ش 13. صص 45-65.
روزنبرگ، دونا (1379). اساطیر جهان (داستانها و حماسهها). ترجمهی عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.
روزنبرگ، دونا (1389). اسطورهی ایزیس و اُزیریس. ترجمهی ابوالقاسم اسماعیلپور. تهران: اسطوره.
زمردی، حمیرا (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوّار.
ستاری، رضا و سوگل خسروی (1394). «ویژگیهای پری و زن جادو در منطومههای حماسی پس از شاهنامه». نشریهی متنپژوهی ادبی، س21، ش 74، صص 7-30.
سرکاراتی، بهمن (1385). سایههای شکار شده. تهران: طهوری.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1379). فرهنگ نمادها. ج2. ترجمهی سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
شهبازی، عبدالله (1366). ایل ناشناخته. تهران: نی.
فردوسی، ابوالقاسم (1394). شاهنامه. به تصحیح جلال خالقی مطلق. ج1 تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم (1394). شاهنامه. به تصحیح جلال خالقی مطلق. ج3. تهران: سخن.
فریزر، جیمز جرج (1386). شاخهی زرّین. ترجمهی کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
گرانت مایکل و جان هیزل (1384). فرهنگ اساطیر کلاسیک (یونان و روم). ترجمهی رضا رضایی. تهران: ماهی.
گری، جان (1378). اساطیر خاور نزدیک. ترجمهی باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
گریمال، پیر (1378). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمهی احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.
لسترنج، گی (1364). جغرافیای تاریخی سرزمین خلافت شرقی. ترجمهی محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
لیک، گوندولین (1385). فرهنگ اساطیر شرق باستان، ترجمهی رقیه بهزادی، تهران: طهوری.
مارزلف، اولریش (1376). طبقهبندی قصههای ایرانی. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران: سروش.
مستوفی، حمدالله (1336). نزهه القلوب. تهران: طهوری.
معصومی، غلامرضا (1388). دایره المعارف اساطیر و آیینهای باستانی جهان. تهران: سورۀ مهر.
میرخواند (1385). روضۀ الصفا. به تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
ناس، جان بویر (1348). تاریخ جامع ادیان. ترجمهی علی اصغر حکمت. تهران: فرانکلین.
وارنر، رکس (1387). دانشنامهی اساطیر جهان. ترجمهی ابوالقاسم اسماعیلپور. تهران: اسطوره.
هدایت، صادق (1385). فرهنگ عامیانهی مردم ایران. گردآورنده: جهانگیر هدایت. تهران: چشمه.
هوک، ساموئل هنری (1372). اساطیر خاورمیانه. ترجمهی علی اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور. تهران: روشنگران.
یشتها(1377). به کوشش ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 52 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 40 |