دانشگاه شهید باهنر کرمان

 آمار

تعداد نشریات26
تعداد شماره‌ها447
تعداد مقالات4,557
تعداد مشاهده مقاله5,380,006
تعداد دریافت فایل اصل مقاله3,580,083
حقی, مریم. (1400). یکی از رسوم نادر تواضع و عذرخواهی در متون منثور عرفانی. , 24(49), 21-44. doi: 10.22103/jll.2021.16183.2811
مریم حقی. "یکی از رسوم نادر تواضع و عذرخواهی در متون منثور عرفانی". , 24, 49, 1400, 21-44. doi: 10.22103/jll.2021.16183.2811
حقی, مریم. (1400). 'یکی از رسوم نادر تواضع و عذرخواهی در متون منثور عرفانی', , 24(49), pp. 21-44. doi: 10.22103/jll.2021.16183.2811
حقی, مریم. یکی از رسوم نادر تواضع و عذرخواهی در متون منثور عرفانی. , 1400; 24(49): 21-44. doi: 10.22103/jll.2021.16183.2811

یکی از رسوم نادر تواضع و عذرخواهی در متون منثور عرفانی

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 24، شماره 49، تیر 1400، صفحه 21-44    اصل مقاله (1.09 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2021.16183.2811
نویسنده
مریم حقی*
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور مرکز خوانسار
چکیده
چکیده
تواضع و فروتنی از صفات حسنه اخلاقی است که در قرآن و روایات بسیار به آن سفارش شده است و در بسیاری از کتب اخلاق، تعریف تواضع، نشانه‌ها، آثار و نیز نمونه‌هایی از آن آمده است. در برخی متون نثر عرفانی همچون اللمع، رساله قشیریه، مصباح‌الهدایه و تذکره‌الاولیاء به روش نادری برای نشان دادن تواضع و فروتنی اشاره شده است که گاه نیز برای عذرخواهی، رفع رنجش و کدورت به کار می‌رفته است. از آنجا که متون عرفانی بخش عمده‌ای از فرهنگ و ادبیات کلاسیک فارسی را تشکیل می‌دهند، شناخت بهتر این قبیل آداب و رسوم، به درک بهتر این آثار کمک خواهد کرد. در این رسم نادر، فردی یک طرف صورت خود را بر روی زمین می‌گذارد و از طرف مقابل می‌خواهد که پای خود را بر صورت او بگذارد. این عمل به ویژه اگر توسط شخصی والامقام و محترم صورت پذیرد، نشان‌دهنده اوج تواضع و فروتنی او قلمداد شده است. در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیل محتوا نگاشته شده است، سعی شده است ابتدا مهم‌ترین شواهد و کاربردهای این رسم در متون نثر عرفانی و دینی جمع‌آوری و تحلیل گردد و سپس به تعابیر و نمونه‌هایی از نظم و نثر فارسی که به نحوی با این رسم در ارتباط هستند، اشاره شود.
کلیدواژه‌ها
متون نثر عرفانی؛ اخلاق؛ تواضع و فروتنی؛ عذرخواهی
مراجع
فهرست منابع

الف) منابع فارسی

  1. ابوالقاسمی، مریم و فخیمی، نسرین. (1395). «تأملی درآداب و رسوم و مسائل اجتماعی اهل فتوت در متون نثر عرفانی تا پایان قرن ششم هجری». فصلنامه عرفان اسلامی، سال سیزدهم، شماره 50، زمستان95، صص 165-186.
  2. افلاکی، احمد بن اخی ناطور. (1386). مناقب­العارفین. زیر نظر فرشید اقبال. تهران: اقبال.
  3. امیر معزی، محمدبن عبدالملک. (1385). کلیات دیوان. تصحیح محمدرضا قنبری. تهران: زوار.
  4. انصاریان، حسین. (1397). «ماجرای عاقبت‌ به‌ خیری یک لات: بزرگ‌ترین عبادت چیست؟». 13/ 3/ 1397، https://www.farsnews.com
  5. اوحدی مراغه­ای، رکن­الدین. (1340). دیوان. تصحیح سعید نفیسی. تهران: امیرکبیر.
  6. اهلی شیرازی، محمد بن یوسف. (1344). دیوان. به کوشش حامد ربانی. تهران: سنایی.
  7. جامی، عبدالرحمان بن احمد. (1390). دیوان. تصحیح محمد روشن. چاپ دوم، تهران: نگاه.
  8. جامی، عبدالرحمان بن احمد. (1386). نفحات­الانس من حضرات القدس. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: سخن.
  9. جامی، عبدالرحمان بن احمد. (1386). هفت اورنگ. تصحیح مرتضی مدرس گیلانی. چاپ دوم، تهران: اهورا.
  10. حافظ، شمس­الدین محمد. (1362). دیوان غزلیات. به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
  11. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغتنامه. تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا.
  12. رضوانفر، احمد. (1387). فرهنگ اخلاقی معصومین. حرف «ت». قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
  13. سعدی، مصلح بن عبدالله. (1384). گلستان. تصحیح و تعلیقات غلامحسین یوسفی. چاپ هفتم، تهران: خوارزمی.
  14. سعدی، مصلح بن عبدالله. (1374). غزلیات. مقدمه و توضیح بهاء­الدین اسکندری. تهران: قدیانی.
  15. شاه نعمت­الله ولی، نورالدین. (1382). دیوان اشعار. تهران: علم.
  16. شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1385). چشیدن طعم وقت (از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر). تهران: سخن.
  17. شهبازی، حسین. (1393). شرح جامع بر رساله قشیریه. تهران: زوار.
  18. صادقی اردستانی، احمد. (1388). «داستان قرآنی، پا روی صورتم بگذار». بشارت، شماره 71، خرداد و تیر 1388، صص 26-29.
  19. طوسی، خواجه نصیرالدین. (1364). اخلاق ناصری. به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
  20. عطار نیشابوری، فریدالدین. (1384). تذکرة الاولیاء. به کوشش ا. توکلی. چاپ نهم، تهران: بهزاد.
  21. عطار نیشابوری، فریدالدین. (1386). مصیبت­نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: سخن.
  22. غزالی، ابوحامد محمد. (1387). کیمیای سعادت. جلد دوم. به کوشش حسین خدیوجم. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  23. فرامرز قراملکی، احد. (1389). اخلاق کاربردی در ایران و اسلام. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  24. فراهانی، ادیب­الممالک. (1380). دیوان. تصحیح مجتبی برزآبادی فراهانی. چاپ دوم، تهران: فردوس.
  25. فروغی بسطامی، عباس. (1389). دیوان. به کوشش وحید سمنانی. تهران: سنایی.
  26. فیض کاشانی، محمدمحسن. (1367). دیوان اشعار. تصحیح سید علی شفیعی. چاپ دوم، تهران: چکامه.
  27. قاآنی، حبیب­الله. (1380). دیوان. تصحیح امیر صانعی خوانساری. تهران: نگاه.
  28. کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1389). مصباح­الهدایة و مفتاح­الکفایة. به تصحیح جلال الدین همایی. تهران: زوار.
  29. مجلسی، محمدباقر. (1373). بحارالانوار. ج 73. قم: معارف اسلامی.
  30. مطهری، مرتضی. (1389). فلسفه اخلاق. چاپ سی و چهارم، تهران: صدرا.
  31. مولوی، جلال­الدین محمد. (1379). کلیات شمس تبریزی. تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر. چاپ دوم، تهران: پیمان.
  32. مولوی، جلال­الدین محمد. (1379). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ سوم، تهران: پیمان.
  33. میهنی، محمد بن منور. (1366). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی­سعید. مقدمه و تصحیح و تعلیق محمدرضا شفیعی­کدکنی. تهران: آگاه
  34. نراقی، ملا احمد. (بی­تا). معراج­السعادة. تهران: جاویدان.
  35. نشاط اصفهانی، عبدالوهاب. (1379). دیوان. با مقدمه و تصحیح حسین نخعی. تهران: گل­آرا.
  36. واعظ قزوینی، ملا محمد رفیع. (1359). دیوان اشعار. به کوشش حسن سادات ناصری. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی.
  37. هلالی جغتایی، بدرالدین. (1368). دیوان. به کوشش سعید نفیسی. چاپ دوم. تهران: کتابخانه سنایی.
 

ب) منابع عربی

  1. نهج­البلاغه. (1384). ترجمه محمد دشتی. قم: میراث ماندگار.
  2. ابن ابی­الحدید، عبدالحمید. (1404). شرح نهج­البلاغه. جلد 11. قم: کتابخانه آیه­الله مرعشی نجفی.
  3. ابن عساکر، علی بن حسن. (1415). تاریخ مدینه دمشق. محقق علی شیری. جلد 54. بیروت: دارالفکر.
  4. الحمد، محمد بن ابراهیم. (1394). نافرمانی والدین، اسباب و راه علاج. ترجمه عبدالحمید گل مهرآبادی. تربت جام: آوای اسلام
  5. الذهبی، محمد بن احمد بن عثمان. (1417). سیر أعلام النبلاء. جلد 5. چاپ یازدهم، بیروت: مؤسسه الرساله.
  6. الفوزان، صالح فوزان بن عبدالله. (1421). شرح مسائل الجاهلیه. ریاض: دارالعاصمه.
  7. امینی نجفی، عبدالحسین. (1358). ابوذر به دور از پیرایه­ها (برگرفته از کتاب الغدیر). ترجمه ح. منصور. تهران: بدر.
  8. سراج طوسی، ابونصر. (1388). اللمع فی التصوف. ترجمه مهدی محبتی تصحیح رینولد آلن نیکلسون. چاپ دوم، تهران: اساطیر.
  9. غزالی، ابوحامد محمد. (1368). احیاء علوم­الدین. ترجمه مؤیدالدین خوارزمی. به کوشش حسین خدیوجم. چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
  10. غزالی، ابوحامد محمد. (2018). احیاء علوم­الدین. جزء الثالث. دارالفکر.
  11. قشیری، عبدالکریم بن هوازن. (1379). رساله قشیریه. ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیحات و استدراکات بدیع­الزمان فروزانفر. چاپ ششم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  12. قشیری، عبدالکریم بن هوازن. (1396). رساله قشیریه. ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح مریم روضاتیان و علی­اصغر میرباقری­فرد. تهران: سخن.
  13. مجلسی، محمدباقر. (1403) بحارالانوار. ج 83 و 48. چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 225
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 313


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب