
تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 447 |
تعداد مقالات | 4,557 |
تعداد مشاهده مقاله | 5,380,003 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,074 |
تجلی بصری پیرزن حاجب در نگاره های خسرو و شیرین دوره قاجار | ||
مجله مطالعات ایرانی | ||
دوره 23، شماره 45، تیر 1403، صفحه 1-23 اصل مقاله (994.75 K) | ||
نوع مقاله: علمی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2023.19620.2345 | ||
نویسندگان | ||
سحر اتحادمحکم* 1؛ بهمن نامورمطلق2 | ||
1گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر شیراز، شیراز، فارس، ایران | ||
2دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه و لاتین، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
ترویج فرهنگ فرنگی در عصر قاجار سبب تحولاتی قابل توجه در زمینه های فرهنگ و هنر گردید. یکی از نمودهای تأثیر گذار در نگاره ها و کاشی نگاره های دوره قاجار صحنۀ آبتنی شیرین است که در این صحنه شیرین به مثابه زن فرنگی و مفهوم دیگری تجلی یافته است. تصاویر قاجاری کاشینگارههای این صحنه با تصاویر مکاتب هنری پیش از قاجار با ظهور" پیرزن حاجب" میان خسرو و شیرین متمایز شده است. پرسش این است در بستر یک جامعه در حال گذار از فرهنگ سنتی به مدرنیته، کارکرد و علت پیدایش " پرده و پیرزن" در کاشی نگاره های عصر قاجار چگونه است و چه اسطوره متنی منجر به شکل گیری آن شده است؟تحقیق حاضر، توصیفی تحلیلی و رویکرد مطالعاتی، تحلیل اسطورهکاوی از منظر ژیلبر دوران است.هدف از انجام مطالعه، شناسایی عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر تجلی بصری "پیرزن و پرده " که موجب تولید مفاهیم فرهنگی ویژه دوره قاجار و بیان زیباشناختی برخی از مفاهیم شده است. پیرزن و پرده در کاشی نگاره های قاجاری نمایانگر فرهنگ سنتی و اسلامی، میانجی بین عاشق و معشوق، پنهان کردن معشوق، مشروعیت بخشیدن دینی-اسلامی به ملاقات عاشق و معشوق، تأکید بر نامحرمیت، بیانگر دوره گذار از سنت به تجدد و تکیه بر دوگانگی فرهنگ سنتی و فرهنگ فرنگی (خود و دیگری) حاکم بر دوره قاجار است و از منظر زیباشناختی، دوگانۀ زیبایی-زشتی، پیری-جوانی، باروی-عقیمی با حضور پیرزن دو شخصیت اسطوره ای خسرو و شیرین در نگاره ها برجسته می سازد. | ||
کلیدواژهها | ||
اسطورهکاوی؛ اسطورهمتن؛ خسرو و شیرین؛ فرهنگ قاجار | ||
مراجع | ||
اسکارچیا ، حیان روبرتو. (1384). هنر صفوی، زند، قاجار. ترجمۀ یعقوب آژند، چاپ دوم، تهران: نشر مولی.
اسماعیلپور، ابوالقاسم، حسن بلخاری و دیگران. (1387). اسطورهمتن هویتساز. به کوشش بهمن نامورمطلق، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
بختآور، الهه، رؤیا تقیپور و دیگران. (1389). اسطورهمتن بینانشانهای؛ حضور شاهنامه در هنر ایران. به کوشش بهمن نامورمطلق، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
پوپ، آرتور اپهامپوپ.(1378). سیر و صور نقاشی ایران. ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: نشر مولی.
جانباللهی، محمدسعید. (1385). چهل گفتار در مردم شناسی میبد(دفتر دوم و سوم). تهران: گنجینۀ هنر.
نصرالله، جوادیپور. (1370). «بوی جان، شیرین در چشمهسار». سال 11، شمارۀ 5، تهران: نشر دانش.
دهخدا، علیاکبر (1400). لغتنامه آنلاین. مؤسسۀ لغتنامۀ دهخدا و مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی. https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary. تاریخ بازیابی: 11/ 10 /1400.
زابلینژاد، هدی. (1387). «بررسی نگارههای داستان خسرو و شیرین». کتاب ماه هنر. شمارۀ 126، تهران، صص 30-40.
نظامی گنجوی. (1379). خسرو وشیرین. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
نامورمطلق، بهمن. (1388) ب. «گذار از اسطورهسنجی به اسطورهکاوی؛ بررسی دو روش اسطورهای و رابطۀ آنها». فصلنامۀ پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر . شمارۀ 14 ، دوره 4، تهران: فرهنگستان هنر. صص92 – 108 .
نامورمطلق، بهمن. (1388). الف. «اسطوره سنجی نزد ژیلبر دوران(مورد کاربردی آثار خاویر دومستر)». نشریۀ نقد زبان و ادبیات خارجی. دورۀ اول.ش 2. صص 80-83.
نامورمطلق، بهمن .(1392). نظریهها و نقدهای ادبی (6)(درآمدی بر اسطورهشناسی). تهران: نشر سخن.
مارزلف، اولریش. (1390). تصویرسازی داستانی در کتابهای چاپ سنگی فارسی. ترجمۀ شهروز مهاجر. تهران: نشر مؤسسۀ فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر.
سهرابی، مهین، نامورمطلق، بهمن و فاطمه مهرابی. (1398). «گفتوگومندی سراسطورههای مسلط بر هنر دورۀ قاجار و نقش آن در تصویرگری شخصیت شیرین». نشریۀ زن در فرهنگ و هنر. شمارۀ 2، دورۀ 11، صص 179-197.
سیف، هادی. (1376). نقاشی روی کاشی. تهران: نشر سروش.
حسینی راد، عبدالمجید. (1384). شاهکارهای نگارگری ایرانی. مترجمان پیام پریشانزاده و همکاران و کلود کرباسی و ماری پرهیزگاری. تهران: موزۀ هنرهای معاصر.
شاهحسینی، علیرضا. (1387). دیباج(چهارده کلاته) گوهری در شمال دامغان. به کوشش عنایتالله رنجبر. تهران: نشر حبله رود.
شکوری، ابوالفضل. (1371). جریانشناسی تاریخنگاریها. قم: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران.
کراسنو ولسکا، آنا. (1382). چند چهرۀ کلیدی در اساطیر گاهشماری ایرانی. ترجمۀ ژاله متحدین. تهران: نشر ورجاوند.
گری، بازل. (1385). نقاشی ایرانی. ترجمۀ عربعلی شروه. چاپ دوم. تهران: نشر دنیای نو.
فرجی، مهدی. (1384). بررسی فرایند متمدن شدن در ایران: از دورۀ ناصری تا پایان پهلوی اول. به راهنمایی دکتر یوسف اباذری. دکتر سارا شریعتی. اساتید مشاوره: دکتر ابراهیم توفیق، دکتر نعمتالله فاضلی، دکتر سعید معیدفر، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران. جامعهشناسی فرهنگی. مقطع دکتری.
فرجیانی، مریم، اعظم کثیری، آتوسا. (1395). «بررسی ساختار نگارههای مربوط به دیدار خسرو و شیرین و کاربرد آن در تصویرسازی افسانههای کردی». همایش بین المللی شرق شناسی. فردوسی و فرهنگ و ادب پارسی. دورۀ اول. تهران.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 214 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 230 |