آمار
| تعداد نشریات | 26 |
| تعداد شماره‌ها | 447 |
| تعداد مقالات | 4,557 |
| تعداد مشاهده مقاله | 5,380,005 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,580,083 |
مطالعۀ تطبیقی هنر خوش‌نویسی بر روی ابریق‌های فلزی در دورۀ سلجوقی و صفوی | ||
| مجله مطالعات ایرانی | ||
| دوره 23، شماره 46، دی 1403، صفحه 479-504 اصل مقاله (1.84 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jis.2024.22738.2567 | ||
| نویسندگان | ||
| سکینه مرادی بجستانی1؛ علی زارعی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان | ||
| 2گروه باستانشناسی دانشگاه بیرجند | ||
| چکیده | ||
| زمینه/هدف: یکی از موضوعات شایان توجه در مطالعۀ هنر فلزکاری، جایگاه حکّاکی خطوط روی ظروف فلزی است. کاربرد خط و حکّاکی با خط کوفی و تبدیل آن به اشکال تزیینی پیچیده همراه با مرصّع‌کاری روی ظروف فلزی در دورۀ سلجوقی جنبۀ تزیینی پیدا کرد. در دورۀ صفوی این جنبۀ هنری با تغییر نوع خط تشدید شد و به شکوفایی رسید. آثار فلزی مورد مطالعه در این مقاله، شامل تعداد (20) عدد ظرف فلزی از دو دورۀ سلجوقی و صفوی از موزه‌های (ملی ایران، متروپولیتن، ویکتوریا و آلبرت، بریتانیا، بوستون، آرمیتاژ) هستند. خوش‌نویسی روی این ظروف بیانگر تاریخ ساخت، نام سازنده، سفارش‌دهنده و مبیّن وقایع مهم در آن دوره و مضامین دعایی، عناوین و القاب صاحب اثر بوده است. پرسش اصلی این پژوهش به این صورت تبیین می‌شود: هنر حکاکی خطوط، روی ظروف فلزی در طول دو دورۀ سلجوقی و صفوی با توجه به آنالیز خطوط چه تغییراتی کرده است؟ هدف از این پژوهش، مقایسۀ هنر حکاکی خطوط در دو دورۀ سلجوقی و صفوی روی ابریق‌های فلزی، موجود در موزه‌های ذکر شده، به لحاظ کتیبه‌نگاری و نوع خط است. روش/رویکرد: روش تحقیق حاضر تاریخی- تحلیلی و از نوع کیفی و شیوۀ جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای است. یافته‌ها/نتایج: نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد کتیبه‌نگاری روی ظروف فلزی در دورۀ سلجوقی بیشتر به خط کوفی تزیینی، گل و برگ‌دار و گاهی تزیین با نقش چهره و سر انسان حکاکی شده، که جنبۀ بصری و زیبا شناختی آن تشدید شده است. در دورۀ صفوی خطوط کتیبه با خط فارسی از انواع (ثلث، نسخ، رقاع و شکسته‌نستعلیق) و ظرافت بیشتر به صورت اشعاری زیبا محاط در نقش ترنج، بر بخش فلزی ظرف حکاکی شده است. هنر خوش‌نویسی علاوه بر خط، به عنوان نقش تزیینی و حتی معنایی فراتر از آن جنبۀ عرفانی و عاشقانه یافته، که جنبۀ معنوی آن افزایش یافته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حکاکی؛ کتیبه نگاری؛ فلزکاری؛ دوره سلجوقی؛ دوره صفوی | ||
| مراجع | ||
|
افروغ، محمد؛ نوروزی‌طلب، علی‌رضا، (1389). «هویت اسلامی-ایرانی در فلزکاری عصر صفوی: با تأکید بر کتیبه‌های موجود بر روی آثار فلزی» مطالعات ملی، زمستان، شمارۀ 44، ص (100-73).
افروغ، محمد؛ نوروزی‌طلب، علی‌رضا. (1391). «تحلیل و بررسی مفاهیم نجومی به عنوان شکل و صور تزیینی آثار فلزی دورۀ سلجوقی مطالعۀ موردی: آبریز برنجی» نگره، بهار، ش 21، ص (83-68).
پایدار فرد، آرزو؛ اطمینانی، فاطمه. (1402).«بررسی شکل و تزیینات مرکّب‌دان‌های فلزی ایرانی (سده‌های 5-10 هـ.ق) محفوظ در موزۀ متروپولیتن». دو فصلنامۀ علمی هنرهای صناعی ایران، سال ششم. ش1. از(237-254) .
پرایس، کریستین(۱۳۹۱). تاریخ هنر اسلامی. مترجم: مسعود رجب‌نیا. تهران: امیرکبیر.
پوپ، آرتر؛ اکرمن، فیلیس، (1387). سیری در هنر ایران (از دوران پیش از تاریخ تا امروز) جلد ششم، فرش و فرشبافی، فلزکاری، هنرهای فرعی آرایه‌ها و موسیقی. مترجم: زیر نظر سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
جودی، نسا (1396). هنر و تمدن اسلامی، ویژۀ کنکور دکتری هنر. تهران: هنگام هنر.
دورانت، ویل (1378). تاریخ تمدن. تهران: علمی و فرهنگی.
سفادی، یاسین حمید، (1381). خوش‌نویسی اسلامی. مترجم: مهناز شایسته‌فر. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شعبانی منش، حامد، (1392). قلمزنی، تاریخچه، آموزش اساتید. تهران: جمال هنر.
عموئیان، فروغ؛ بلخاری قهی، حسن؛ آژند، یعقوب، (1400). «مضامین شیعی در کاسه‌های فلزی دورۀ صفوی» فصلنامۀ شیعه‌شناسی، شمارۀ 72، زمستان، ص(164- 137).
قاسمی قاسموند، یوسف؛ شکرائی فرد، فرزاد(1398). «بررسی کتیبه‌های ظروف فلزی دورۀ سلجوقی با تأکید بر چهار اثر گنجینۀ اسلامی موزۀ ملی». دو ماهنامۀ علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم تخصصی. شمارۀ 8پیاپی: 22. از(11-1).
کونل، ارنست، (1384). هنر اسلامی. مترجم: هوشنگ طاهری، تهران: توس.
نصر، حسین (1388). عرفان اسلامی در شرق و غرب: گفتگوی دکتر سید سلمان صفوی و پرفسور سید حسین نصر. قم: سلمان‌زاده.
نصری اشرفی، جهانگیر، و همکاران،(1388). تاریخ هنر ایران (جلد اول و دوم). تهران: آرون.
نوروزی‌طلب، علی‌رضا؛ افروغ، محمد، (1389). «بررسی فرم، تزیین و محتوا در هنر فلزکاری دوران سلجوقی و صفوی» مطالعات هنر اسلامی، شمارۀ 12، ص (128-113).
وزیری، علینقی(1373). تاریخ عمومی هنرهای مصور جلد اول و دوم. تهران: هیرمند.
Blair, Sheila S. (2006). Islamic calligraphy. Edinburgh University Press.
Teparić, M. (2013). Islamic calligraphy and visions. Ikon-Journal of Iconographic Studies, 6, 297-306.
Ekhtiar, M. D. (2018). How to read Islamic calligraphy. Metropolitan Museum of Art.
Canby, Sheila R. (2009). Shah Abbas the Remaking of Iran. First published in 2009 by The British Museum. A division of the British Museum Company Ltd. 38 Russell Square London: WCIB.
Bier, Carol, (2015).” Geometry in Islamic Art”. Encyclopedia of the history of Science, Technology, and Medicine in Non- Western Cultures. Doi 10. 1007/978-94-007-3934-5- 10111-1. Springer Science+ Business Media Dordrecht.
URL.1-https://collections.mfa.org/objects/17905/salver-dedicated-to-alp-arslan-ruled-10631072-inscribed-w;jsessionid=8412D41EFC4C8C5708A663A7E8681A7C?ctx=8978d17a-93a2-40ec-967e-bd7e7eaf5b6d&idx=1
URL.7-https://collections.vam.ac.uk/item/O76847/ewer-unknown/#vam-main-content.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 608 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 266 |
||
